Sayt test rejimida ishlamoqda

Рахманов Дилмурод Абдужаббор ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

И. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўтувчи елементлар билан легирланган кремнийли структураларнинг електрофизик хоссаларига турли хил радиациянинг таъсири”, 01.04.10 – Яримўтказгичлар физикаси.
Диссертация мавзуси рўйҳатга олинган рақам: Б2020.2.ПҳД/ФМ485
Илмий раҳбар: Утамурадова Шарифа Бекмурадовна, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети ҳузуридаги Яримўтказгичлар физикаси ва микроелектроника илмий-тадқиқот институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети ҳузуридаги Яримўтказгичлар физикаси ва микроелектроника илмий-тадқиқот институти, ДСc.03/30.12.2019.ФМ/Т.01.12
Расмий оппонентлар: Отажонов Салим Мадраҳимович, физика-математика фанлари доктори, профессор; 
Камалов Амангелди Базарбайевич, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Йетакчи ташкилот: Андижон давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади ўтувчи елементлар (Пт ва Cр) билан легирланган кремний ва кремнийли структураларда радиацион нуқсонларнинг ҳосил бўлиш жараёни ва турли хил радиациянинг уларнинг електрофизик хоссаларига таъсирини ўрганишдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
илк бор Пт ва Cр киришмалари билан легирланган ва хар хил радиациялар билан нурлантирилган кремнийнинг електрофизик хоссалари комплекс ўрганилган, юқори ҳароратларда киришмалар киритиш ва нурлантириш бир нечта чуқур сатҳлар ва структуравий нуқсонлар ҳосил бўлишига олиб келиши аниқланган;
н-Си, н-Си<Пт> ва н-Си<Cр> наъмуналарини гамма-квантлари билан нурлантиришдан сўнг, кремний тақиқланган зонасида ЕC-0.17 еВ ва ЕC-0.43 еВ ионлашиш енергиясига ега радиацион нуқсонлар (А- ва Е- марказлар) билан боғлиқ янги чуқур сатҳлар ҳосил бўлиши кузатилган;
Пт ва Cр киришмаларини Си га диффузия орқали киритиш радиацион нуқсонлар ҳосил бўлиш еффективлигини 2-3 маротаба секинлашишига, ҳамда кремний параметрларини стабиллашишига олиб келиши аниқланган; 
електронейтрал нодир йер елементлари киришмаларининг н-Си<Ҳо, Пт> ҳажмида мавжудлиги радиацион нуқсонлар ҳосил бўлиш тезлигини н-Си<Пт> намуналарига нисбатан 3-4 мартага камайиши аниқланган;
Пт ва Cр киришмаларини Си га диффузион киритиш натижасида оптик фаол кислородни консентрацияси (НОопт) 20-30 % га камайиши аниқланган;
Си<Cр> ва Си<Пт> наъмуналарни протонлар билан нурлантириш таъсирида кремнийнинг кристаллик тузилиши бузилишига олиб келиши аниқланган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўтувчи елементлар Пт ва Cр билан легирланган кремний електрофизик хоссаларига турли радиациянинг таъсирини ўрганиш асосида:
ўтувчи елемент атомлари киритилган “кислородли” н-Си наъмуналарида А-марказлар консентрацияси “кислородсиз” кремний наъмуналаридаги
А-марказларга нисбатан деярли 2 марта кўплиги, Е-марказлар еса умуман ҳосил бўлмаслиги; катта дозаларда (Ф=81018 кв/см2) γ−нурлантириш Си даги платина атомларига тегишли бўлган ЕC-0.25 еВ сатҳ консентрасиясининг ортишига олиб келиши; платина атомларига тегишли чуқур сатҳ консентрацияси нурлантириш дозаси ошиши билан ортиши нейтрал ҳолатдаги Пт атомларининг нурлантиришдан сўнг активлашиши билан боғлиқлиги; Пт ва Cр атомларини диффузион усул билан Си га киритиш оптик фаол кислород консентрацияси(НОопт)нинг 2-3 маротаба камайишига олиб келиши Бирлашган ядровий тадқиқотлар институти қошидаги “МДҲ нанотехнологиялар халқаро инновацион маркази”(Дубна, Россия) томонидан ташкил етилган илмий стажировка мобайнида бажарилган “Кремнийли яримўтказгичларнинг електрофизик хусусиятига радиациянинг таъсири” номли илмий лойиҳада қўлланилди (“МДҲ нанотехнологиялар халқаро инновацион маркази” нинг 2022 йил 8-декабрдаги 010/124 сонли маълумотномаси). Илмий натижалардан фойдаланиш нурланишдан сўнг легирланган кремний наъмуналарнинг електрофизик хусусиятлари барқарорлашишига олиб келган;
Пт ва Cр киришмалари билан легирланган кремнийда радиацион нуқсонлар 2-3 марта камайиши ва кремний параметрларини барқарорлаштириши, шунингдек, нодир йер елементларининг(голмий) електронейтрал киришмалари н-Си<Ҳо, Пт> ҳажмига киритилиши радиацион нуқсонлар ҳосил бўлиш тезлигини легирланмаган кремний наъмуналарига нисбатан 5-6 марта секинлаштириши “ФОТОН” АЖ билан тузилган илмий-техник ҳамкорлик шартномаси асосида ҳамкорликда бажарилган ишларда қўлланилди (Узелтехсаноат нинг 2022 йил 13 декабрдаги №04-3/2572 сон маълумотномаси). Радиациявий нуқсонларнинг ҳосил бўлиш тезлигини камайтириш бўйича олинган натижалардан фойдаланиш, ишлаб чиқилган тузилмалар асосида куч диодларининг техник рентабеллигини оширишга имкон берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish