Aбдикаюмова Нигора Комолиддиновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертасияси ҳимояси ҳақида эълон

И. Умумий маълумотлар.
Диссертасия мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Тут ипак қуртининг тоза саноат дурагайларини яратишда тухумлик даврида жинслари бўйича нишонланган зотларни танлаш ва такомиллаштириш”, 06.02.04 – Ипакчилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертасия мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Qx942
Илмий раҳбар: Якубов Aхмад Бокиевич, биология фанлари доктори.
Диссертасия бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, PhD.05/30.12.2019.Qx.13.02.
Расмий оппонентлар: Соатов Ўткир Ражабович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори; Батирова Aзиза Нигмуратовна, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори, доcент.
Йетакчи ташкилот: Қоракўлчилик ва чўл екологияси илмий-тадқиқот институти.
Диссертасия йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади тут ипак қуртининг саноат дурагайларини яратишда тухумлик даврида жинслари бўйича нишонланган, гетерозис кучи юқори бўлган, ипак қурти зотларини танлаш ва 100 фоизли дурагай уруғлари ишлаб чиқариш жараёнини такомиллаштиришдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор тут ипак қуртининг тухумлик дарида жинслари бўйича нишонланган зотларининг қуртларини ҳаётчанлиги (C-10-95,5%, C-12-98,0%) ва пилалларининг ипакчанлик белгилари (C-13-23,4%, C-14-23,7%) юқори бўлган янги селексион тизмалари олинган;
тут ипак қурти генетик коллексиясидаги қуртлик даврида жинслари бўйича нишонланган зотларнинг биологик тавсифларини қиёсий баҳолаш учун уларни ранжировка қилиш услуби қўлланилган ва C-5, C-10, C-12, C-13, C-14 зотларининг юқори рейтинг кўрсаткичлилари танлаб олинган;
аналитик селексия усулида олинган тут ипак қуртининг C-10, C-12 зотларидан 100 фоизли тоза C-12 х C-10, C-10 х C-12 дурагайлари олинган;
жинслари бўйича нишонланган зотларнинг пиллалаларидан капалак чиқмаслик сабаблари (15-20,0%) илмий жиҳатдан асослаб берилган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тут ипак қуртининг тухумлик даврида жинслари бўйича нишонланган зотларни танлаш асосида яратилган C-12 х C-10, C-10 х C-12 тоза саноат дурагайларини пилла маҳсулдорлигини ўрганиш жараёнида олинган тадқиқот натижалари асосида:
тут ипак қуртининг 100 % ли тоза дурагай уруғларни тайёрлаш имконини берувчи янги технологик усул Самарқанд вилояти Каттақўрғон туман “Aгро Пилла” МЧЖда C-12 х C-10, C-10 х C-12 дурагайларнинг 6 қутисини парваришлаш орқали жорий етилган (Ўзбекистон Республикаси ипакчилик ва жун саноатини ривожлантириш қўмитасининг 2022 йил 19 июлдаги № 3/2-500 сон маълумотномаси). Натижада тажрибадаги ҳар бир қути ипак қуртидан 9 кг дан қўшимча пилла ҳосили олиниб, олинган фойда 57600 сўмни, соф фойда 54720 сўмни, рентабеллик даражаси еса 25 % ни ташкил етган;
тут ипак қуртининг тухумлик даврида жинслари бўйича нишонланган зотларини танлаш асосида яратилган C-12 х C-10, C-10 х C-12 тоза саноат дурагайларининг 4 қутиси Тошкент вилояти Пискент тумани «Aгропилла» МЧЖ да жорий етилган (Ўзбекистон Республикаси ипакчилик ва жун саноатини ривожлантириш қўмитасининг 2022 йил 19 июлдаги № 3/2-500 сон маълумотномаси). Натижада ҳар бир қути тажрибадаги дурагайдан 8,0 кг қўшимча пилла ҳосили олинган. Бир қути ҳисобидан қўшимча қуруқ пилладан олинган даромад 290000 сўмни, фойда 63800 сўмни, соф фойда еса 60610 сўмни ташкил етиб, рентабеллик даражаси 28,2 % ни ташкил етган;
жинслари бўйича нишонланган тут ипак қурти зотларини танлаш асосида яратилган C-12 х C-10, C-10 х C-12 тоза саноат дурагайларининг 6 қутиси Қорақолпоғистон Республикаси Тўрткўл тумани “То`ртко`л силкwорм про” МЧЖ да жорий етилган (Ўзбекистон Республикаси ипакчилик ва жун саноатини ривожлантириш қўмитасининг 2022 йил 19 июлдаги № 3/2-500 сон маълумотномаси). Натижада ҳар бир қути тажрибадаги дурагайдан 6,5 кг қўшимча пилла ҳосили олинган. Бир қути ҳисобидан қўшимча қуруқ пилладан олинган даромад 240000 сўмни, олинган фойда 50400 сўмни, соф фойда еса 47880 сўмни ташкил етиб, рентабеллик даражаси 26,6% ни ташкил етган.