Шукурова Сабоҳат Одиловнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
И. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Жон Стейнбек ва Назар Ешонқул асарларида шахс ерки ва жамият муносабатларининг бадиий-фалсафий талқини”, 10.00.06 – Қиёсий адабиёцҳунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.ПҳД/Фил1877.
Илмий раҳбар: Тўрайев Дамин, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, ДСc.03/04.06.2021.Фил.72.03.
Расмий оппонентлар: Ахмедов Ойбек Сапарбойевич, филология фанлари доктори, профессор; Хажийева Феруза Мелсовна, филология фанлари доктори, доцент.
Йетакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади икки хил макон ва замонда яшаб ижод қилган адиблар – Жон Стейнбек ҳамда Назар Ешонқул асарларини қиёсий-типологик йоъналишда тадқиқ қилиш орқали ХХ аср охири – ХХИ аср бошларида миллий насрдаги специфик янгиланишлар ҳамда оъзбек адабиётининг умумжаҳон маданиятига уйғунлашувини аниқлашдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ХХ аср охири - ХХИ аср бошидаги жамиятнинг ижтимоий-ахлоқий муаммолари, анъаналари ва уларнинг ривожланиши Жон Стейнбек ва Назар Ешонқул асарларининг бадиий концепцияси, ғоявий-ахлоқий моҳияти, муаллиф естетик стратегияси, тафаккури, лисоний елементларнинг конструктив функциялари орқали намоён бўлганлиги асосланган;
ҳар иккала адиб ижодида инсон ерки, маънавий қадриятлар устуворлигига еришиш учун куюнчаклик, бечора кишиларни қашшоқлик, йўқсиллик ботқоғидан чиқариш учун курашчанлик ғоялари, ор-номус, аҳдига, севгисига, миллий қадриятига чин садоқат туйғулари ва ҳаракатлари каби мотивларни воқелантиришда муаллиф тафаккури, қаҳрамоннинг шахсий муаммолари, маънавий ва психологик изланишлари йетакчи ўрин егаллаши исботланган;
Жон Стейнбек ва Назар Ешонқул асарларида инсон ва жамият муносабатлариаро зиддият ички руҳий конфликт (қаҳрамон қалбидаги курашлар, ҳиссиётлар тўқнашуви), ижтимоий конфликт (турли гуруҳлар ўртасидаги зиддиятлар), оилавий конфликт (оила аъзолари ўртасидаги можаролар), шахсий-интим конфликт (шахс ва бошқалар манфаати ўртасидаги кураш) категорияларида намоён бўлиши аниқланган;
бир-биридан кескин тафовутланувчи икки хил макон ва замон, икки хил миллий тафаккур кесимида инсон консепсияси ва шахс ерки муаммосининг бадиий интерпретацияси, ижодкор шахснинг микромуҳит ва макромуҳит воқелигига муносабати ҳар иккала адиб бадиий асарларининг спесифик тадқиқи асосида далилланган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Жон Стейнбек ва Назар Ешонқул асарларида шахс ерки ва жамият муносабатларининг бадиий-фалсафий талқини боъйича еришилган илмий натижалар асосида:
ХХ аср охири - ХХИ аср бошидаги жамиятнинг ижтимоий-ахлоқий муаммолари, анъаналари ва уларнинг ривожланиши Жон Стейнбек ва Назар Ешонқул асарларининг бадиий концепцияси, ғоявий-ахлоқий моҳияти, муаллиф естетик стратегияси, тафаккури, лисоний елементларнинг конструктив функциялари орқали намоён бўлганлиги оид назарий хулосалардан Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтида бажарилган ФA-Ф1-Г003 “Ҳозирги қорақалпоқ тилида функсионал сўз ясалиши”; ФA-Ф1-Г007 “Қорақалпоқ нақл-мақоллари лингвистик тадқиқот обйекти сифатида” мавзусидаги фундаментал ва илмий-амалий лойиҳаларни бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Фанлар Aкадемияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2022-йил 17-январдаги 17.01/251-сон маълумотномаси). Натижада Жон Стейнбек ва Назар Ешонқул асарларининг қиёсий-типологик таҳлили, адабий муштараклик ва адабий оъхшашлик, адабий таъсир ва тақлид категориялари назарий тавсифланган ва уларнинг фарқли жиҳатлари ҳақида батафсил маълумот олиш имкони яратилган;
ҳар иккала адиб ижодида инсон ерки, маънавий қадриятлар устуворлигига еришиш учун куюнчаклик, бечора кишиларни қашшоқлик, йўқсиллик ботқоғидан чиқариш учун курашчанлик ғоялари, ор-номус, аҳдига, севгисига, миллий қадриятига чин садоқат туйғулари ва ҳаракатлари каби мотивларни воқелантиришда муаллиф тафаккури, қаҳрамоннинг шахсий муаммолари, маънавий ва психологик изланишлари йетакчи ўрин егаллаши оид илмий хулосалардан Оъзбекистон Ёзувчилар Уюшмаси Қашқадарё вилоят боълимида 2018-2019 йилларда бажарилган 54-10/104 “Митти юлдуз жилолари ёхуд Aбдулла Орипов издошлари ҳузурида” мавзусидаги лойиҳа ишини бажаришда фойдаланилган (Оъзбекистон Ёзувчилар уюшмаси Қашқадарё вилоят боълимининг 2022-йил 21-ноябрдаги 91-сон маълумотномаси). Натижада Жон Стейнбек ва таниқли ёзувчи Назар Ешонқул асарларининг таҳлили мисолида миллий насрда оътган аср охири – янги аср бошларида кучайган сюжет яратишдаги туб оъзгаришларга илмий баҳо беришга еришилган;
Жон Стейнбек ва Назар Ешонқул асарларида инсон ва жамият муносабатлариаро зиддият ички руҳий конфликт (қаҳрамон қалбидаги курашлар, ҳиссиётлар тўқнашуви), ижтимоий конфликт (турли гуруҳлар ўртасидаги зиддиятлар), оилавий конфликт (оила аъзолари ўртасидаги можаролар), шахсий-интим конфликт (шахс ва бошқалар манфаати ўртасидаги кураш) категорияларида намоён бўлиши билан боғлиқ хулоса ва натижалардан Қашқадарё вилоят телерадиокомпаниясининг “Диёр” янгиликлар дастури томонидан “Нажот билимда” номли радиоешиттиришлари сенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Қашқадарё вилояти телерадиокомпаниясининг 2021-йил 27-сентябрдаги 811-сон маълумотномаси). Натижада ушбу телекоърсатувлар учун тайёрланган материалларнинг мазмуни мукаммаллаштирилиб, илмий далилларга бой боълишига, коърсатувнинг илмий-оммабоплик хусусияти оширилишига имкон яратилган. Бунинг баробарида ушбу телекўрсатувлар учун тайёрланган материалларнинг мазмуни мукамаллаштирилиб, илмий далилларга бой бўлишига, кўрсатувнинг илмий-оммабоплик хусусияти оширилган.
