Садуллайев Феруз Бахтиёровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
И. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “ХХ аср Aмерика адабиётида инсон руҳияти тасвири (Ҳ.Жеймс ва Т.Вулф романлари мисолида)”, 10.00.04 – Йевропа, Aмерика ва Aвстралия халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2022.4.ПҳД/Фил2901.
Илмий раҳбар: Файзуллойев Отабек Мухамадович, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (ПҳД), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, ДСc.03/04.06.2021.Фил.72.03.
Расмий оппонентлар: Жўраева Малоҳат Муҳаммадовна, филология фанлари доктори, профессор; Мирсанов Ғайбулло Қулмуродович, филология фанлари доктори, профессор.
Йетакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади Ҳ.Жеймс ҳамда Т.Вулф романлари асосида ХХ аср Aмерика насрида инсон руҳияти тасвирининг поетик тамойиллари, ижтимоий-психологик омиллари, қаҳрамонлар тасвири билан боғлиқ муштарак ва ўзига хос жиҳатларни очиб беришдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ХХ аср AҚСҲ адабиётида давр мафкурасининг инсон руҳиятига таъсири, инсон ички олами тасвирига модернистик ёндашувнинг ижтимоий-тарихий асослари Ҳ.Жеймс ва Т.Вулф романларининг бадиий консепсияси, ғоявий-ахлоқий моҳияти, муаллиф естетик стратегияси, тафаккури, лисоний елементларнинг конструктив функсиялари орқали намоён бўлганлиги аниқланган;
Aмерика адабиёцҳунослигида инсон руҳияти тасвири, бадиий психологизм, онг оқими, ички монолог каби руҳий тасвир воситаларини воқелантиришда муаллиф тафаккури, қаҳрамоннинг шахсий муаммолари, маънавий ва психологик изланишлари йетакчи ўрин егаллаши исботланган;
модернистик ёндашув нуқтаи назаридан Т.Вулф ижодида қаҳрамон руҳий тасвирида қўлланган ички монологларнинг бадиий жиҳатлари, психологик портрет, детал, манзара, нутқ қатламлари, вазиятнинг шартлилиги ва метафорик моҳияти каби бадиий усулларнинг мазмунга мутаносиблигида намоён бўлиши асосланган;
Ҳ.Жеймс романларида инсон маънавий-руҳий ҳаётини акс еттиришдаги образ, характер, муаллиф нутқи, психологик манзара, параллел тасвир, хотира, ретроспексия, табиат тасвири, рамзлар, такрор ва ўхшатиш сингари услубий воситаларнинг кенг кўлами, бойлик, ёлғизлик каби турли мотивлар, психологик конфликтнинг қоришиқ усуллари, қаҳрамонлар руҳиятидаги динамика, муаллифнинг руҳий тасвирдаги ижодий индивидуал жиҳатларнинг устуворлиги далилланган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. ХХ аср AҚСҲ реалистик адабиёти, хусусан Ҳ.Жеймс ҳамда Т.Вулф романлари поетик хусусиятлари, инсон руҳияти тасвирланишида муаллифлар маҳоратини аниқлаш жараёнида еришилган илмий натижалар асосида:
ХХ аср AҚСҲ адабиётида давр мафкурасининг инсон руҳиятига таъсири, инсон ички олами тасвирига модернистик ёндашувнинг ижтимоий-тарихий асослари Ҳ.Жеймс ва Т.Вулф романларининг бадиий консепсияси, ғоявий-ахлоқий моҳияти, муаллиф естетик стратегияси, тафаккури, лисоний елементларнинг конструктив функсиялари орқали намоён бўлганлигига оид назарий хулосалардан Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтида 2017-2020 йилларда бажарилган ФA-Ф1-005 “Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва адабиёцҳунослиги тарихини тадқиқ етиш” мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Фанлар Aкадемияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2022-йил 17-декабрдаги 17.01/219-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида қиёсланган асарларда қаҳрамонлар руҳиятидаги динамика, муаллифнинг руҳий тасвирдаги ижодий индивидуал жиҳатлари ҳамда уларнинг фалсафий хусусиятларига доир поетик масалалар такомиллаштирилган;
Aмерика адабиёцҳунослигида инсон руҳияти тасвири, бадиий психологизм, онг оқими, ички монолог каби руҳий тасвир воситаларини воқелантиришда муаллиф тафаккури, қаҳрамоннинг шахсий муаммолари, маънавий ва психологик изланишлари йетакчи ўрин егаллаши билан боғлиқ хулосалардан Бухоро давлат университетида СУЗ80021ИН3103 рақамли “Aмерика адабиёти клуби” номли хорижий лойиҳада фойдаланилган (Бухоро давлат университетининг 2022-йил 3-декабрдаги 04-04/01-2398-сон маълумотномаси). Натижада ХХ аср Aмерика насрининг миллий-маданий хусусиятларини, америкалик носирлар яратган асарларнинг табиатини, улар орасидаги мазмуний-услубий муштараклик ҳолатлари аниқланишининг асосланишига еришилган;
модернистик ёндашув нуқтаи назаридан Т.Вулф ижодида қаҳрамон руҳий тасвирида қўлланган ички монологларнинг бадиий жиҳатлари, психологик портрет, детал, манзара, нутқ қатламлари, вазиятнинг шартлилиги ва метафорик моҳияти каби бадиий усулларнинг мазмунга мутаносиблигида намоён бўлиши билан боғлиқ хулоса ва натижалардан Бухоро вилоят телерадиокомпаниясида “Aссалом, Бухоро”, “Саккизинчи мўжиза” каби туркум кўрсатувлар, “Мулоқот ва мунозара”, Қадриятлар қадим бешиги” радиоешиттиришлари ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Бухоро вилояти телерадиокомпаниясининг 2022-йил 13-декабрдаги 1/331-сон маълумотномаси). Натижада телетомошабинларнинг китобхонликка қизиқиши оширилишига, адибларнинг инсон руҳияти тасвиридаги маҳорати бўйича илмий тасаввур-тушунчаларини бойитишга еришилган.
