Sayt test rejimida ishlamoqda

Aкрамова Сураё Ренатовнанинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

И.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Жамол Камол шеъриятида тожикча-ўзбекча лексемаларнинг лексик-семантик хусусиятлари”, 10.00.05–Осиё ва Aфрика халқлари тили ва адабиёти (тожик тили ва тожик адабиёти) (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.4.PhD/Fil1436.
Илмий раҳбар: Чорийев Таваккал Равшанович, филология фанлари номзоди, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.02.03.
Расмий оппонентлар: Шокиров Туғрал Сирожович, филология фанлари доктори, профессор; Aлимова Холида Зикриллайевна, филология фанлари доктори, профессор.
Йетакчи ташкилот: Фарғона давлат университети. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади Жамол Камол шеърияти мисолида тожик ва ўзбек адабий тили лексикасининг ўзаро таъсири, шоирнинг икки тил орасидаги алоқадорликни юзага чиқаришдаги ўзига хос маҳорати, тожикча-ўзбекча лексемаларнинг лексик- семантик хусусиятларини очиб беришдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Жамол Камол шеърияти лексикасидаги тожикча-ўзбекча лексемаларнинг қўлланиш даражаси, генетик асоси, ўзаро нисбати‚ фаоллик даражаси, миқдори‚ мавзувий гуруҳлари аниқланиб, икки тилга хос сўзларнинг метафорик, метонимия ва синекдоха каби лексик-семантик хусусиятлари очиб берилган;
шоир шеърларида ҳаёт осмони, умид уммони, қуёш оғуши, ҳансирар қоя, оғочлар жим, соғинч кезар танамда, кекса очун каби метафораларнинг одатий, синестетик каби семантик, експрессивлик, бўёқдорлик касб етувчи поетик-естетик табиати ҳамда сўз, ибора, омоним, антоним ва шеърий санъатларни таъминловчи лингвопоетик имкониятлари исботланган;
тожик тилидан ўзбек адабий тилига ўзлашиб доминант лексемага айланган баҳор, дарахт, гул, дил каби лексемаларнинг шоир шеърларидаги ўзбек тилида мавжуд тарихий, архаик, неологизм сингари маъновий жиҳатлари далилланган;
ижодкорнинг бадиий маҳоратини белгиловчи кўркам-фусункор; дил-юрак, кўнгил; кўргулик-савдо; фусун-чирой каби синонимларни бир мисранинг ўзида кетма-кет қўллаш орқали ифодадорликни оширувчи индивидуаллиги, "дил" ва "жон" консептларининг фаол бирлик сифатида аҳамият касб етиши (дилпора, дилбанд, дилшод, дилхун, меҳри дил, порайи дил) ва бадиий нутқдаги қўшма сўз ҳамда изофали бирикмаларнинг услубий вазифалари аниқланган.
ИВ. Тадқиқот натижаларнинг жорий қилиниши. Жамол Камол шеъриятида тожикча-ўзбекча лексемаларнинг лексик-семантик хусусиятлари тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Жамол Камол шеърияти лексикасидаги тожикча-ўзбекча лексемаларнинг қўлланиш даражаси, генетик асоси, ўзаро нисбати‚ фаоллик даражаси, миқдори‚ мавзувий гуруҳлари аниқлангани, икки тилга хос сўзларнинг метафорик, метонимия ва синекдоха каби лексик-семантик хусусиятлари ҳақидаги хулосалардан ЎзРФA ҚБ Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида бажарилган Ф1-ФA-0-13229-рақамли “Ҳозирги қорақалпоқ тилида функсионал сўз ясалиши” мавзусидаги фундаментал лойиҳани бажаришда қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Aкадемияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2022-йил 25-мартдаги 111/1-сон маълумотномаси). Натижада тилшуносликнинг лингвопоетик таҳлил методларини такомиллаштириш имкони яратилган;
 Жамол Камол шеърларидаги ўзбекча, форс-тожикча лексик сатҳи ва тарихий-архаик, неологизмлар таркиби, услубий маънолари ҳамда лингвопоетик аҳамияти муаллиф томонидан тайёрланган ўқув қўлланма бошланғич таълим йўналиши талабалари учун мўлжалланган бўлиб, ана шу мақсадларни амалга ошириш учун хизмат қилади. 2021-йилдан бошлаб амалиётга жорий етилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Aкадемияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2022-йил 25-мартдаги 113/1-сон маълумотномаси). Натижада “Бошланғич таълимда болалар адабиёти” ўқув қўлланмасида шоир шеърларида лексик сатҳ, ўзлашма сўзларнинг ўзига хос маъновий жиҳатлари аниқланган; 
 ижодкорнинг бадиий маҳоратини белгиловчи синонимларни кетма-кет қўллаш орқали ифодадорликни оширувчи индивидуаллиги, фаол бирлик сифатида аҳамият касб етувчи лексемалардан фойдаланиши ҳақидаги хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги Ўзбекистон педагогика фанлари илмий-тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалида амалга оширилган A3-2016-0908165532 рақамли “Қорақалпоқ тилининг янги алфавити ва имло қоидаларига мувофиқ она тили ва адабиётини ривожлантириш методикаси” мавзусидаги фундаментал лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги Ўзбекистон педагогика фанлари илмий-тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалининг 2022-йил 15-ноябрдаги 318/1-сон маълумотномаси). Натижада умумий ўрта таълим ўқувчиларининг оғзаки ва ёзма нутқини шакллантириш самарадорлигига оид аниқлаш учун асос бўлиб хизмат қилган;
шоир шеърларида ҳаёт осмони, умид уммони, қуёш оғуши, ҳансирар қоя, оғочлар жим, соғинч кезар танамда, кекса очун каби метафораларнинг одатий, синестетик каби семантик, експрессивлик, бўёқдорлик касб етувчи поетик-естетик табиати ҳамда сўз, ибора, омоним, антоним ва шеърий санъатларни таъминловчи лингвопоетик имкониятлари исботланганлиги ҳамда тожик тилидан ўзбек адабий тилига ўзлашиб доминант лексемага айланган баҳор, дарахт, гул, дил каби лексемаларнинг шоир шеърларидаги ўзбек тилида мавжуд тарихий, архаик, неологизм сингари маъновий жиҳатлари далилланганлигига оид илмий хулосалардан 2021-2022-йилларда Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси Бухоро вилояти бўлими ҳузуридаги “Нилуфар” адабий тўгараги машғулотлари материалларини тайёрлашда фойдаланилди (Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси Бухоро вилояти бўлимининг 2022-йил 1-августдаги 19-сон маълумотномаси). Натижада, ёшларнинг умуминсоний ғояларнинг камол топишига, сўз бойлигининг ошишига хизмат қилган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish