Бўриева Хуршида Парда қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қашқадарё вилояти агробиоценози кокцинеллидлари (Coleoptera, Coccinellidae)», 03.00.06 – Зоология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3.PhD/B441.
Илмий раҳбар: Мирзаева Гулнара Саидарифовна, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Зоология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Зоология институти, DSc.02/30.12.2019.B.52.01.
Расмий оппонентлар: Медетов Махсетбай Жапакович, биология фанлари доктори; Муминов Боқижон Алимович, биология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Қашқадарё агробиоценози кокцинеллид-ларининг тур таркибини аниқлаш ҳамда биоэкологияси асосида ўсимлик зараркунандаларини назорат қилиш усулларни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Қашқадарё вилояти агробиоценозида Кокцинеллидлар (Coccinellidae) оиласининг замонавий ҳолати таҳлил қилиниб, 5 та кенжа оила, 19 та авлодга мансуб 38 та тур ва кенжа тур аниқланган;
илк бор Ўзбекистон фаунаси учун Chilocorus subindicus (Booth, 1998) кокцинеллид тури аниқланган;
биринчи марта Chilocorus subindicus (Booth, 1998) турининг мДНК ни COI соҳаси нуклотидлар кетма-кетлиги аниқланган;
кокцинеллидларининг асосий экологик гуруҳлари, ривожланиш цикллари ҳамда турли агробиоценозларда тарқалиш хусусиятлари очиб берилган;
Қашқадарё вилояти агробиоценози кокцинеллидлари илк бор экологик хусусиятлари очиб берилиб, фитобионтлар бўйича тақсимланишига кўра 5 та гуруҳга, намлик талабига кўра 4 та гуруҳга, озиқланиш хусусиятига кўра 3 та гуруҳ ва 7 та кенжа гуруҳларга ажратилган;
кокцинеллидларни ўсимлик зараркунандаларга қарши курашда биологик самарадорлигини такомиллаштириш усуллари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қашқадарё вилояти агробиоценози кокцинеллидлари (Coleoptera, Coccinellidae) бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Coccinellidae оиласига тегишли бўлган 21 турга мансуб 67 нусха ҳашарот намуналари республикада етакчи бўлган “Зоология коллекцияси” ноёб объектига киритилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2022 йил 2 ноябрдаги 4/1255-2750-сон маълумотномаси). Натижада, намуналар кокцинеллидлар фондини бойитган ва хонқизи турлари хилма-хиллигини аниқлаш ва турларни систематик таҳлил қилиш имконини берган;
морфологик белгилари бўйича ўзгарувчан хусусиятга эга бўлган Adalia tetraspilota (Hope, 1831) ва Chilocorus subindicus (Booth, 1998) кокцинеллид турларининг молекуляр-генетик таҳлили асосида мДНК CO1 cоҳаси нуклеотидлар кетма-кетлиги бўйича маълумотлар Биотехнологик ахборотлар миллий маркази (NCBI) базасига жойлаштирилган (Биотехнологик ахборотлар миллий маркази (NCBI) нинг 2022 йил 14 сентябрдаги маълумотномаси). Натижада, Adalia tetraspilota (Hope, 1831) тури учун - OP380866; Chilocorus subindicus (Booth, 1998) тури учун - OP394073 идентификация рақамлари олинган ва улар халқаро миқёсда турларни аниқлаш ва филогениясини ўрганиш имконини берган.
