Сатторов Обиджон Одинамахмадовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Тошкент вилояти иқлим шароитида кивининг (Actinidia Ch.) морфо-биологик хусусиятлари ва кўчатини етиштириш технологиясини ишлаб чиқиш”, 06.01.07 – Мевачилик ва узумчилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Qx908.
Илмий раҳбар: Cултонов Камолитдин Садриддинович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qx. 13.04.
Расмий оппонентлар: Нормуратов Илхом Турғунович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Мукумов Илхом Уктамович, биология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Академик Махмуд Мирзаев номидаги боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Тошкент вилоятини тупроқ-иқлими шароитида киви (Actinidia chinensis) ўсимлигининг морфо-биологик хусусиятларини ўрганиш ва кўчатларини жадал етиштириш технологиясини самарали элементларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Тошкент вилояти минтақаси тупроқ-иқлими шароитига киви ўсимлигининг Hayward, Monty, Bruno ва чанглатувчи Matua каби истиқболли навлари интродукция қилиниб, уларнинг республикамиз тупроқ-иқлими шароитида ўса олиши илмий асосланган;
Тошкент вилояти тупроқ-иқлими шароитида киви навлари баргларининг қурғоқчиликка чидамлилик даражаси – нисбий тургорлик Monty навида 79,2%, энг кичик – Hayward ва Bruno навида 70,3-70,9%, чанглатувчи Matua навида 74% гача етиши аниқланган; 
қишки тиним фазасида киви навлари новдаларининг -15 °С гача чидай олиши илмий асосланган, жумладан Hayward нави новдаларининг зарарланиши 13% (0,6 балл), Monty, Bruno ва чанглатувчи Matua навларида эса 25-29% оралиғида (0,9-1,4 балл) эканлиги аниқланган;
киви навларини яшил қаламчасидан кўпайтиришда ўсишни бошқарувчи модда индолилмой кислотасининг 50 мг/л сув концентрацияси энг яхши илдиз олувчанликни таъминлаши аниқланган;
киви навлари яшил қаламчаларини тутувчанлиги ва кўчат сифатини оширишда мақбул экиш схемаси (10х20) см ва мақбул экиш муддати (май ойининг сўнгги ўн кунлиги) да эканлиги илмий асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент вилояти тупроқ-иқлими шароитида киви (Actinidia chinensis) ўсимлигининг морфо-биологик хусусиятларини ўрганиш ва кўчатини етиштириш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
боғдорчилик ва кўчатчиликка ихтисослашган фермер, деҳқон ва томорқа хўжаликлари учун «Киви (Actinidia Ch.) ўсимлиги кўчатини етиштириш технологияси» номли тавсиянома тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 6 сентябрдаги 07/33-04/6266-сонли маълумотномаси). Ушбу тавсиянома фермер, деҳқон ва томорқа хўжаликларида киви (Actinidia chinensis) ўсимлигининг сифатли кўчатларини етиштиришда амалий қўлланма сифатида хизмат қилмоқда;
киви ўсимлигининг истиқболли Hayward, Monty, Bruno ва чанглатувчи Matua навларининг она боғи ва яшил қаламчалаш кўчатзори Тошкент давлат аграр университети ҳузуридаги «Ахборот маслаҳат маркази (Extension center)» ДУКда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 6 сентябрдаги 07/33-04/6266-сонли маълумотномаси). Натижада 0,02 га майдонга сунъий туман ҳосил қилувчи иншоотида 6,8 минг дона сифатли кўчат етиштирилган ҳамда 81,8 млн сўм (бир кўчатнинг ўртача нархи 12,0 минг сўм) даромад ва 55,1 млн сўм соф фойда олинган. Жорий қилинган иш натижалари асосида олинган солиштирма ижтимоий самарадорликка кўра бир сўм харажатга 208 сўмдан даромад олинган ҳамда рентабиллик 208% ни ташкил этган.
киви (Actinidia chinensis) ўсимлиги навлари кўчатларини яшил қаламчасидан етиштириш ишланмаси Қашқадарё вилояти Китоб туманидаги «Baxrombek agro produc» МЧЖда 0,02 гектар, Фарғона вилояти Қува туманида жойлашган «Mirzajonov Rasuljon G‘ofuroviсh» деҳқон хўжалигида 0,2 гектар, жами 0,22 гектар майдонга жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 6 сентябрдаги 07/33-04/6266-сонли маълумотномаси). Бунинг натижасида киви ўсимлигини анъанавий ёғочлашган қаламчасидан ёки уруғидан етиштиришга нисбатан тезкорлиги ва майдон бирлигидан кўчатларнинг ёғочлашган қаламчадан етиштиришга нисбатан 6-8 баробар кўп кўчат олишга эришилган. Тавсия этилган ишланма асосида 35,9 минг дона киви ўсимлигининг сифатли кўчатлари олиниб, 215 млн сўм соф фойда олинган ҳамда рентабеллик 122% ни ташкил этган;
киви (Actinidia chinensis) ўсимлигининг кўчатларини етиштириш ишланмаси Сурхондарё вилояти Сариосиё туманидаги «Asadbek Axmedov» фермер хўжалигида 0,04 гектар, «Quchqorova Solixabonu» фермер хўжалигида 0,03 гектар, жами 0,07 гектар майдонга саноат боғларини барпо қилиш ишларига жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 6 сентябрдаги 07/33-04/6266-сонли маълумотномаси). Бунинг натижасида бугунги кунга қадар республикамизга фақатгина хорижий давлатлардан импорт қилинаётган киви меваларини республикамизнинг ўзида етиштиришга замин яратилган.