Азизов Шоҳсувор Юлдашевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Деҳқон хўжаликларида қўшилган қийматни яратиш ва оширишнинг ташкилий-иқтисодий асосларини такомиллаштириш”, 08.00.04–Қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2PhD/Iqt201.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Чариев Курбан Амирович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: “Тoшкeнт ирригaция вa қишлoқ xўжaлигини мexaнизaциялaш муҳaндиcлaри инcтитути” Миллий тадқиқот университети, DSc.03/30.01.2020.I.10.03.
Расмий оппонентлар: Нигмаджанов Учқун Холметович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Эргашев Эркин Ироқович иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети Самарқанд филиали.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тaдқиқoтнинг мaқcaди иқтисодиётни эркинлаштириш шароитида деҳқон хўжаликларида қўшилган қийматни яратиш ва оширишнинг ташкилий-иқтисодий асосларини такомиллаштириш бўйича илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
деҳқон хўжаликларида етиштириладиган қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари турлари бўйича қўшилган қиймат занжири бўғинларида яратиладиган қўшилган қийматни коэффициентлар орқали ҳисоблаш усули ва уни қўллаш йўллари асосланган;
қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини уй шароитида сақлаб ва қайта ишлаб сотиш тизимини ривожлантириш асосида деҳқон хўжаликларида қўшилган қийматни кўпайтириш ва маҳсулотлар нобудгарчилигини камайтириш ҳажмини ҳисоблаш бўйича услубий ёндашув ишлаб чиқилган;
деҳқон хўжаликлари фаолияти билан боғлиқ субъектлар ҳамкорлигида улушли пай механизмига асосланган, ҳамда ўз маблағлари ҳисобидан молиялаш ва моддий рағбатлантириш ҳуқуқига эга интеграл шаклдаги кооперативларни ташкил этиш тартиб-қоидалалари ва таркибий-бошқарув тузилмаси тавсия этилган;
қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш ва истеъмолчиларгача етказиш жараёнларида қўшилган қиймат яратиш занжири субъектлари билан деҳқон хўжаликлари ўртасида тузиладиган шартномалар тизимини жорий қилиш асосида улар фаолиятида қўшилган қиймат ва даромадларни ошириш йўллари асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Деҳқон хўжаликларида қўшилган қийматни яратиш ва оширишнинг ташкилий-иқтисодий асосларини такомиллаштиришга оид илмий таклиф ва амалий тавсиялар асосида:
деҳқон хўжаликларида етиштириладиган қишлоқ хўжалиги озиқ-овқат маҳсулотлари турлари бўйича қўшилган қиймат занжири бўғинларида яратиладиган қўшилган қиймат коэффициентларини қўллаш ва уларни ҳисоблаш бўйича услубий ёндашувга оид тавсиялар Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги тизими ташкилотлари томонидан амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 18 апрелдаги 07/35-04/2390-сон маълумотномаси). Бу тавсияни жорий этиш натижасида деҳқон хўжаликларида маҳсулотларни сақлаб ва қайта ишлаб сотиш орқали қўшилган қийматни кўпайтириб, шунинг ҳисобига соф фойдани 1,5-2,0 бараварга ошириш имкони яратилади;
қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини уй шароитида сақлаб ва қайта ишлаб сотиш тизимини ривожлантириш асосида деҳқон хўжаликларида қўшилган қийматни кўпайтириш ва маҳсулотлар нобудгарчилигини камайтириш ҳажмини ҳисоблаш бўйича услубий ёндашувга оид тавсиялар Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги тизими ташкилотлари томонидан амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 18 апрелдаги 07/35-04/2390-сон маълумотномаси). Ушбу тавсиянинг жорий этилиши пировард натижада ташиш харажатларини 50-60 фоизга, маҳсулотларни нобуд бўлиш даражасини 20-25 фоизгача камайтириш ҳамда қўшилган қиймат миқдорини 80-100 фоизгача кўпайтириш имкониятини беради;
фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари таъсисчилигида қўшилган қийматни кўпайтириш ва ундан ўз фаолиятида фойдаланишга ихтисослашган интеграл шаклдаги кооперативларни ташкил этиш механизмлари ва ташкилий-таркибий тузилмасига доир таклиф Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги тизими ташкилотлари томонидан амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 18 апрелдаги 07/35-04/2390-сон маълумотномаси). Ушбу кооперативларнинг ташкил этилиши маҳсулотлар етиштириш ҳажмини кўпайтириш ва қўшилган қийматни 1,5-2 мартагача ошириш ҳамда маҳсулотлар нобуд бўлишини 20-25 фоизга ва ташиш харажатларини 15-20 фоизга камайтириш имкониятларини яратади;
деҳқон хўжаликларининг қўшилган қиймат занжиридаги бошқа субъектлар билан бўладиган иқтисодий муносабатларини шартномалар асосида ташкил этиш ва уларнинг ҳуқуқ ва моддий манфаатдорлигини таъминлашга оид берилган тавсиялар Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги тизими ташкилотлари томонидан амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 18 апрелдаги 07/35-04/2390-сон маълумотномаси). Натижада ташиш харажатларини 50-60 фоиз, маҳсулотлар нобуд бўлишини 25-30 фоизгача камайтириш ҳамда қўшилган қиймат миқдорини 100-150 фоизгача кўпайтириш имкониятини беради.