Pak Valeriy Viktorovichning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan tarmog‘i nomi): «Soya loviyasidan ajratilgan tabiiy peptidlar asosida HMG-CoA reduktaza uchun raqobatbardosh ingibitorlar dizayni», 02.00.10 - Bioorganik kimyo (kimyo fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.3.DSc/K114.
Ilmiy maslahatchi: Sagdullaev Shomansur Shoxsaidovich, texnika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasalar nomi: O‘simlik moddalari kimyosi instituti, Korea Food Research Institute.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘simlik moddalari kimyosi instituti, DSc.02/30.01.2020.K/T.104.01.
 Rasmiy opponentlar: Yu Valentina Konstantinovna, kimyo fanlari doktori,  professor; Azimova Shaxnoz Sadikovna, biologiya fanlari doktori, professor; Ziyovitdinov Jamolitdin Fazlitdinovich, kimyo fanlari doktori. 
Yetakchi tashkilot: O‘zbekiston milliy universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: soyadan xolisterin miqdorini kamaytiruvchi ta’sirga ega bo‘lgan biologik faol peptidlarni aniqlash va HMG-CoA reduktazani ingibirlovchi yuqori faollikdagi yangi peptidlarni ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
soyadan giperxolisterinemik xossali biologik faol peptidlar ajratib olingan va identifikatsiya qilingan;
soyadan ajratib olingan peptidlarning HMG-CoA reduktazani raqobatbardosh ingibirlashi isbotlangan;
fermentlarning faol saytida peptidlarning bog‘lanish mexanizmi va uning natijasida yuzaga keladigan strukturaning peptid-oqsil kompleksiga o‘zgarishlari tadqiq etilgan;
qisqa zanjirli peptidlar dizaynidagi yondashuvlar ishlab chiqilgan va berilgan afzal konformatsiyadagi aminokislotalar ketma-ketligini modellashtirish imkoniyati taqdim etilgan;
berilgan xususiyatli peptidni modellashtirishda ishlab chiqilgan yondashuvni fermentning faol sayti bilan ta’sirlashganda aminokislota qoldiqlari yon zanjirlarining funksionalligini tadqiq etishda qo‘llash imkoniyati ko‘rsatib berilgan;
peptid molekulalarining biologik faol statin strukturasiga o‘xshashligini baholash asosida dizayn usuli ishlab chiqilgan. Dizayn natijasida 4ta yangi peptid sintez qilingan;  
peptid strukturasi tabiatini tahlil qilish peptidlar ketma-ketligini fragmentatsiyalashga asoslangan dizayn usuli uchun ishlab chiqilgan. Konformatsion tahlil va peptid fragmentlari asosida MD tadqiqotida halqali model tabiati bo‘yicha olingan natijalar peptid tuzilishini uning strukturaviy imtiyozlari nuqtai nazaridan tasvirlash imkoniyatini tasdiqlagan. Ishlab chiqilgan usul berilgan tuzilishdagi peptidni dizayn qilish va yon zanjirlar funksiyasini o‘rganish imkonini beradi. 
barcha peptidlar orasida SFGYVAE eng yuqori HMGRni ingibirlash qobiliyatini ko‘rsatishi aniqlangan. Kinetik tadqiqotlar ushbu peptid HMG-CoA reduktazaning raqobatbardosh ingibitori bo‘lishini ko‘rsatgan, uning muvozanat konstantasi (Ki) 12 ± 0.4 nMga teng. Bu esa ingibitor faolligi soyadan dastlab ajratilgan peptidga nisbatan 14500 marotaba yuqoriligini ko‘rsatgan;
IAVP peptidini qo‘llab ferment ingibirlanishida sinergizm aniqlangan hamda mos ravishda NADPH va HMG-CoA mimikalari bo‘lgan turli tetrapeptidlar dizayn qilindi. Bu esa HMGR ingibirlanishida qisqaroq peptidlarni qo‘llaydigan boshqa usulni keltirib chiqargan;
50 dan ortiq yangi xolisterinemik xossalarga ega bo‘lgan peptidlar dizayn, sintez va test qilingan, soya loviyasidan ajratilgan peptidga nisbatan ingibitor faolligi 12-14500 karra yuqori bo‘lgan dizayn qilingan peptidlar olingan. 
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. 
Xolisterin miqdorini kamaytiruvchi xususiyatga ega tabiiy peptidlarni tadqiq etish va HMG-CoA reduktazani ingibirlovchi raqobatbardosh peptidlar dizayni bo‘yicha olingan natijalar asosida:
peptidlar biologik faolligini oshirishga qaratilgan dizayn usullari va amaliy ishlanmalar uchun Koreya Respublikasining 4ta patenti olingan:
KR100847750B1 (2008) – dastlab soyadan ajratilgan peptidga nisbatan 12 karra yuqori ingibitor faolligiga ega peptid dizayni usulini ishlab chiqilgan. Natijada, ingibitor faollikka ega bo‘lgan peptidlar dizayni usuli ishlab chiqish imkoniyatini bergan;
KR100900044B1 (2009) - dastlab soyadan ajratilgan peptidga nisbatan 28 karra yuqori ingibitor faolligiga ega peptid dizayni usulini ishlab chiqilgan. Natijada, yuqori ingibitor faollikka ega bo‘lgan peptidlar dizayni usullari ishlab chiqish imkoniyati yaratilgan;
KR101300217B1 (2013) - dastlab soyadan ajratilgan peptidga nisbatan 1200 karra yuqori ingibitor faolligiga ega peptid dizayni usulini ishlab chiqilgan;
KR101428549B1 (2014) - dastlab soyadan ajratilgan peptidga nisbatan 14500 karra yuqori ingibitor faolligiga ega peptid dizayni usulini ishlab chiqilgan. Natijada, yuqori ingibitor faollikka ega bo‘lgan peptidlar dizayni usullari ishlab chiqish imkoniyatini bergan;
tadqiqot natijalaridan 120dan ortiq impakt faktoriga ega bo‘lgan xalqaro jurnallarda (IF > 2) foydalanilgan: IF 15-16 (1), IF 11-12 (1), IF 9-10 (2), IF 8-9 (2), IF 7-8 (8), IF 6-7 (12), IF 5-6 (14), IF 4-5 (31), IF 3-4 (32), IF 2-3  (31)  va b. Ushbu tadqiqot natijalariga 350 (h – 12 (ReseachGate)) martadan ko‘proq havolalar keltirilgan bo‘lib, ular orasida "Biologik faol peptidlar" 1-nashr, Elsevier (2021) kitobidagi bo‘lim ham bor, Butun dunyoda qo‘llash uchun patent WO2017009491A1 "Glyukoza transportida qo‘llash uchun peptidlar" (2017) va b. Havolalarning yillar bo‘yicha taqsimoti tahlili (2022 – 42, 2021 - 60, 2020 - 22, 2019 - 28, 2018 - 21, 2017 - 15, 2016 - 16, 2015 – 39 va h.k.) faol peptidlar va ularning oziq-ovqat, CVD kasalliklariga chalinishni kamaytirish, diabet va  osteoporoz kabi kasalliklar oldini olishda qo‘llaniladigan boshqa faolliklarni aniqlash sohalarida ilmiy qiziqish uyg‘otayotganligini ko‘rsatadi. 2021-2022 yilgi havolalar orasida: Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety (IF 15.789, IFT), Food Chemistry  (IF 9.231, Elsevier), Food Research International (IF 7.425, Elsevier), Clinical Nutrition (IF 6.77, Elsevier), International Journal of Molecular Sciences (IF 6.208, MDPI), Food & Function (IF 5.396, Royal Society of Chemistry), FASEB Journal (IF 4.966, Wiley) va b. nashrlar bor;
ajratilgan va dizayn qilingan peptidlar HMG-CoA reduktazaning istiqbolli ingibitorlari sifatida elektron ma’lumotlar bazasiga kiritilgan bo‘lib, 23ta peptid BIOPEP (http://www.uwm.edu.pl) va 32ta peptidni BRENDA (Enzyme Database) (www.brenda-enzymes.org) o‘z ichiga oladi. Ushbu ma’lumotlar tabiiy manbalardan yangi peptidlarni izlashda va ularning biologik faolligini oshirishga qaratilgan peptid ketma-ketligini modifikatsiya qilishda qo‘llash imkonini bergan.