Sayt test rejimida ishlamoqda

Собиров Бехзод Рахим ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Квант нуқталари  ва уларнинг бўёқлар билан бирикмалари коллоид эритмаларининг ночизиқли оптик хусусиятларини тадқиқ қилиш”, 01.04.11 – Лазер физикаси (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.3.PhD/FM124
Илмий раҳбари: Болтаев Ганжабой Сапаевич физика-математика фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Ион-плазма ва лазер технологиялари институти. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Ион-плазма ва лазер технологиялари институти, DSс.02/30.12.2019.FМ.65.01
Расмий оппонентлар: Сапаев Усман Қаландарович, физика-математика фанлари доктори; Эшонқулов Ғофур Бобоқулович, физика-математика фанлари бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади квант нуқталари ва уларнинг бўёқлар билан бирикмаларининг эритмаларида ночизиқли оптик жараёнларнинг қонуниятларини аниқлаш ва ўрнатишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
пикосекундли Nd:YAG лазерининг иккинчи гармоникаси (532 нм) тўлқин узунлигидаги импульслари майдонида Ag2S квант нуқталарининг бўёқлар билан бирикмаларининг эритмаларида кучли тўйинувчи ютилиш аниқланди ва ушбу тўлқин узунликда лазер нурининг интенсивлиги ошиши билан ночизиқли ютилиш ишорасининг ўзгариши аниқланди. Ночизиқли ютилишнинг ушбу механизми бир фотонли ютилишнинг тўйиниш эффекти билан тушунтирилади;
тўлқин узунликлари 1064 ва 532 нм, ҳамда энергиялари мос равишда 0.1-0.29 мЖ ва 0.05-0.16 мЖ, давомийлиги 40 пс, такрорланиш частотаси 1-2 Гц лазер импульслари майдони таъсирида Ag2S коллоид квант нуқталарида юзага келадиган ночизиқли ютилиш ва ночизиқли синиш механизмларини ўрганиш орқали ушбу материалларда термик эффектларнинг ночизиқли синдириш кўрсаткичига ҳиссаси йўқлиги аниқланди;
Ag2S квант нуқталари билан трихинолилметан молекуласи билан бирикмаларида тўйинган ва ночизиқли ютилишнинг бир вақтнинг ўзида намоён бўлиши аниқланди ва бу намуналарнинг умумий нормаллаштирилган ўтказувчанлигида квант нуқталари ва бўёқ ночизиқликларининг биргаликдаги таъсири билан изоҳланди. Кумуш сульфиднинг квант нуқталари эритмаларида 1064 нм тўлқин узунликда максимал энергияда (0.29 мЖ) лазер нурланишининг уч фотонли ютилиши билан боғлиқ ночизиқли ютилиш коэффициентлари ўлчанди (смВт-1). Ушбу эритманинг уч фотонли ютилиш коэффициентига мос келувчи қиймати қуйидагича см3Вт-2. Квант нуқталари ва бўёқ бирикмаларида ютилиш коэффициентининг қиймати мос равишда желатинда тарқалган ва тиогликолик кислотада пассивлаштирилган квант нуқталарида ўлчанган қийматига нисбатан 2-4 маротаба катта эканлиги аниқланган;
электрон қўзғалишларни нанозаррачаларнинг люминесценция марказларидан бўёқ молекулаларига ўтказиши ҳисобига 1064 нм тўлқин узунлигида лазер нурланишининг ночизиқли ютилиш эффектини камайишига рух сульфид нанозарралари билан бўёқлар бирикмаларининг гибрид хоссаларининг таъсири аниқланди;
532 нм тўлқин узунлигидаги лазер нурланишининг Cd0.5Zn0.5S квант нуқталари ва уларнинг эритрозин билан бирикмаларида оптик чекланиш аниқланди. Ночизиқли муҳит орқали нурланиш ўтганда энергиянинг барқарорлашиши (тўйиниши) содир бўлгандаги зондловчи лазер нурланишининг тўйиниш энергияси топилди. Оптик чеклаш механизми кучли тўйинувчи ютилиш ва икки фотонли ютилиш сабабли юзага келиши аниқланди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Квант нуқталарининг бўёқлар билан коллоид эритмаларининг ночизиқли оптик хусусиятларини ўрганиш натижалари хорижий журналларда (J. Phys. Chem. C 123, 25515–25523, 2019, IF: 4.189; Nanomaterials 9(3), 369, 2019, IF: 4.32; Optics & Laser Technology, Vol.126, 106114, 2020 and Vol.120, 105693, 2019, IF: 3.233; Optical Materials, Vol.95, 109244, 2019, IF: 2.779; Appl. Phys. A 126, 287, 2020, IF: 1.81; J Inorg Organomet Polym 31, 229–238, 2021, IF: 1.941, J Mater Sci: Mater Electron 30, 10792–10807, 2019, IF:2.22 ва ш.к.) лазер нурланишининг оптик чекловчиси сифатида қўллаш имкониятини тушунтириш ва юқори ночизиқли оптик хусусиятларга эга ночизиқли муҳит сифатида юқори гармоника генерациясини олиш учун, шунингдек молибден нанозарралари билан квант нуқталарида ночизиқли ютилиш ва ночизиқли синиш механизмларини ўрганиш натижаларини изоҳлашда фойдаланилган. Илмий натижалардан фойдаланиш квант нуқталари ва органик бўёқ молекулаларининг гибрид системаларини лазер физикаси ва оптоэлектроника соҳасида юқори қувватли лазер импульсларини оптик чекловчи материаллар, ҳамда қисқа давомийликдаги лазер импульсларини олишда пассив модуляторлар сифатида қўллашга имкон берган.
Кумуш, рух ва кадмий рух сульфидлари квант нуқталарининг учинчи тартибли ночизиқлилиги бўйича олинган эспериментал натижалар Шаржадаги Aмерика университети (American University Of Sharjah, College of arts and sciences Department Of Physics) (БAA) тадқиқот марказида FRG AS1801 илмий лойиҳасида фойдаланилган. Илмий натижалардан фойдаланиш такрорланиш частотаси 150 кГц бўлган фемтосекундли лазер нурланиши майдонида металл сульфидлари (Ag2S, ZnS ва CdS) квант нуқталарини ўз ичига олган плазмадаги учинчи тартибли ночизиқлилик (яъни учинчи тартибли гармоника генерацияси) бўйича олинган натижаларнинг ўзаро боғлиқлигини  аниқлашга имкон берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish