Дусматов Хикматулло Хаитбоевичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Аския матнининг лингвостилистикаси», 10.00.01 – Ўзбек тили.

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.PhD/Fil169.

Илмий раҳбар: Мамажонов Алижон, филология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.27.06.2017Fil.05.02.

Расмий оппонетлар: Одилов Ёрқинжон Раҳмоналиевич, филология фанлари доктори. Раҳимов Усмонжон Эргашевич, филология фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот номи: Қўқон давлат педагогика институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқот мақсади: аския матнининг семантик-структур таҳлили орқали аскиячилар нутқининг ўзига хослиги, ўзбек тилида сўз ўйинларининг ифода имкониятлари ҳамда кўринишларини ёритишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилигида:

аскиячиларнинг сўздан моҳирона фойланиш, ижро ва услубий маҳорати очиб берилган;

аскиячилар нутқи ҳозиржавоблик ва сўз ўйини орқали намоён бўлиши асосланган;

пайровларда келишилган мавзу бўйича нутқий мусобақа қилиш, соҳага оид атамалар билан сўз ўйини комбинацияларини амалга оширишнинг фонетик, лексик, морфологик, синтактик-стилистик йўллари кўрсатиб берилган;

нутқ товушлари, сўзлар, оҳанг ва тўхтам каби воситаларнинг кулги қўзғатишдаги роли кўрсатиб берилган;

аскиячилар нутқида гап компонентларининг ноодатий синтагмаланиши изоҳланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Ўзбек аскиячилари нутқини тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:

аския матни лингвостилистикаси юзасидан асосланган назарий хулосалар, ҳозирги ўзбек тилидаги 30 дан ортиқ (вавағ, устун, этаксиз, ёқмоқ, амири, иссиқ-совуқ, ошиқ-маъшуқ, ғулу, гурскетди, босволди, умрбоқий, қуруқ, аския, сўзамол, бадиҳагўй, лақаб, мутойиба, пайров, рақиб, учириқ, шама, қочирим, ҳариф, сўз ўйини, закий, зако, ҳозиржавоб, лутф, сўзана, пона, қўноқ, ҳаққуш, улоқ, олмурут, каптар, қантак, муқим, низом каби) лексемаларнинг маъноларини изоҳлаш, лексемаларнинг янги аниқланган маънолари изоҳини бериш ҳамда умумий маъноси билан контекстуал маънолари ўртасидаги асимметрик дуализм (номутаносиблик)ни асослашда ФА – Ф8-34 рақамли «Ўзбек тили лексикаси ва терминологиясининг ривожланиш тамойиллари» мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Фан ва технологияларни ривожлантиришни мувофиқлаштириш қўмитасининг 2016 йил 23 ноябрдаги ФТК-0313/835-сон маълумотномаси). Натижада луғавий бирликларнинг маънолари бойиган, изоҳлари мукаммаллашган;

аскиячилар нутқининг ўзига хослиги, аския матнида сўз ўйинларининг ифода имкониятлари ҳамда уларнинг кўринишларига оид хулосалардан Халқ ижодиёти ва маданий-маърифий ишлар республика илмий-методика маркази сайтини номоддий маданий меросга оид материаллар билан бойитишда, республикамизда мавжуд аскиячилик мактабларининг умумий мақсад ва вазифаларини бажаришда фойдаланилган (Халқ ижодиёти ва маданий-маърифий ишлар республика илмий-методика марказининг 2017 йил 6 февралдаги 01-06-33-сон маълумотномаси). Натижада аския номоддий маданий мерос сифатида ЮНЕСКОнинг Репрезентатив рўйхатига киритилган ҳамда аскиячиларнинг маҳоратини ошириш, истеъдодли ёш сўз усталарини камол топтириш, ўзбек аскиячилик мактабининг назарий ва амалий жиҳатларини шакллантиришга эришилган.