Inoyatov Umidbek Ulugbekovichning

falsafa doktori (PhD)dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Hududiy tadbirkorlik faoliyatining statistik usullardagi tahlili» (Toshkent viloyati misolida), 08.00.06–Ekonometrika va statistika (iqtisodiyot fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan  raqam: B2017.2.PhD/Iqt104.

Ilmiy rahbar: G‘oyibnazarov Bahodir Karimovich, iqtisodiyot fanlari doktori, professor.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent arxitektura-qurilish instituti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti, DSc.27.06.2017.I.16.01.

Rasmiy opponentlar: Xatamov Ochildi Qurbonovich, iqtisodiyot fanlari doktori, dotsent; Nabixodjaev Abbos Abdupattoxovich, iqtisodiyot fanlari nomzodi, dotsent.

Yetakchi tashkilot:  Toshkent moliya instituti.

Dissertatsiya yo‘nalishi:  nazariy va amaliy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: hududlarda tadbirkorlik faoliyatini rivojlanishi, asosiy tendensiyalari hamda ularga ta’sir qiluvchi omillarni statistik usullarda tahlil qilish bo‘yicha ilmiy takliflar va amaliy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.

III.Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

ilk bor hududiy tadbirkorlik sub’ektlarining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasi va dinamikasini baholashning «ishlab chiqaruvchilarning faol tadbirkorlik koeffisienti», «o‘rtacha kvadratik tebranish» va «variatsiya koeffisienti» taklif etilgan;

iqtisodiyot tarmoqlari, sohalari hamda ma’muriy hududlarning rivojlanish darajasi va tendensiyalarini aniqlashning «hududlarning o‘rtacha rivojlanganlik darajasi», «tarmoq  va sohalar o‘rtasidagi salmoqni baholash» kabi integral ko‘rsatkichlari  ishlab chiqilgan;

hududlarning kompleks iqtisodiy rivojlanish dasturlarining natijalarini baholashni statistik ko‘rsatkichlarda aniqroq tavsiflash maqsadida «tadbirkorlik sub’ektlari faoliyatini sof yashovchanlik koeffisienti», «eksport-import tovarlari baholarining nisbiy ko‘rsatkichi», «tashqi savdo samaradorligi indeksi» taklif etilgan;

Toshkent viloyatida hududiy tadbirkorlik faoliyatining istiqboldagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi bo‘yicha ko‘p variantli prognozlar ishlab chiqilgan.

IV.Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.

Hududiy tadbirkorlik faoliyatini statistik usullardagi tahlili bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:

hududiy tadbirkorlik faoliyatini statistik usullardagi tahlilini amalga oshirish, istiqbollarini prognozlash hisobiga kelgusidagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishga ta’sir etuvchi omillar baholangan hamda olinayotgan statistik axborotlarning sifatini oshirishga erishilgan (Davlat statistika qo‘mitasining 2017 yil 5 dekabrdagi 01/1-01-19/2-16-son ma’lumotnomasi). Bu esa hududlarda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar hamda  tarkibiy o‘zgarishlarning amalga oshirish holati to‘g‘risidagi statistik axborotlarning ishonchliligi, shaffofligi, qiyosiyligini ta’minlash hamda statistik tahlilning zamonaviy usullaridan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirgan; 

hududlar iqtisodiyoti tarmoq va sohalari hamda ularning rivojlanishida yuzaga keladigan tendensiyalarning sabablari va omillarining kompleks statistik tahlili maxsus statistik usullarni (statistik kuzatish, o‘rtacha miqdorlar, statistik guruhlash, dinamika qatorlari, korrelyasion-regression tahlil va boshqalar) qo‘llash hisobiga amalga oshirilgan (Davlat statistika qo‘mitasining 2017 yil 5 dekabrdagi 01/1-01-19/2-16-son ma’lumotnomasi).  Bu esa hududlarning iqtisodiy tarmoqlar va sohalarining barqaror rivojlanish darajasi, ularning asosiy tendensiyalaridagi o‘zgarishlar hamda ta’sir etuvchi omillarni statistik usullardan samarali foydalanish hisobiga baholash imkoniyatlarini kengaytirgan;

hududlar iqtisodiyotini tavsiflovchi iqtisodiy ko‘rsatkichlar (yalpi hududiy mahsulot, sanoat, qishloq xo‘jaligi, xizmat ko‘rsatish va boshqalar)ni o‘rtacha o‘sish (kamayish) sur’atlarini hisoblash statistikadagi  o‘rtachalarni hisoblash uslubidan (o‘rtacha geometrik, o‘rtacha garmonik) foydalanish hisobiga amalga oshirilgan (Toshkent viloyati statistika boshqarmasining 2017 yil 30 noyabrdagi 01/1-01-19/2-2085-son ma’lumotnomasi). Bu esa hududlarda kompleks rivojlanish dasturlarining amalga oshirilishida xalqaro talablar va standartlarga mos keluvchi statistik tahlilning zamonaviy usullarini, ko‘rsatkichlarini, baholash mezonlarini qo‘llash bo‘yicha statistik uslubni takomillashtirish imkonini bergan;

hududiy tadbirkorlik faoliyatini tavsiflovchi iqtisodiy ko‘rsatkichlar (yalpi hududiy mahsulot, sanoat, qishloq xo‘jaligi, xizmat ko‘rsatish va boshqalar) statistik usullardan foydalanilib, iqtisodiy-statistik tahlil qilingan (Toshkent viloyati statistika boshqarmasining 2017 yil 30 noyabr` 01/1-01-19/2-2085-son ma’lumotnomasi). Bu esa hududlarning o‘rtacha rivojlanganlik darajasini aniqlash, ularga ta’sir qiluvchi omillarni statistik baholash, shahar va tumanlar kesimida hududiy tadbirkorlik sohasini rivojlanishini tahlil qilish, o‘rtacha asosiy ulush qaysi tuman va shaharlarga to‘g‘ri kelishi, tebranish darajasini intervalini, tarmoqlar va sohalar orasida salmoqni aniqlash imkonini yaratib bergan; 

hududiy tadbirkorlik faoliyatini statistik kuzatish, ularni makroiqtisodiy ko‘rsatkichlardagi o‘rnini statistik baholash  hamda omilli tahlil qilish hisobiga statistik ko‘rsatkichlar tizimini takomillashtirishga erishilgan (Davlat statistika qo‘mitasi Kadrlarni qayta tayyorlash va statistika tadqiqotlari markazining 2017 yil   29 noyabrdagi   01/1-01-21/2-249-son ma’lumotnomasi). Bu esa hududlardagi ishbilarmonlik muhitini statistik ko‘rsatkichlar orqali baholash natijalarining ob’ektivligini oshirish hamda xalqaro talablarni e’tiborga olgan holda statistik baholashga oid yangi indikatorlarning amaliyotga o‘z vaqtida kiritilib borishning nazariy-uslubiy jihatlarini, xususiy tadbirkorlik faoliyatini tanlanma kuzatuv usullarini takomillashtirish imkoniyatlarini yaratdi.