Мустафаева Нилуфар Улашовнанинг
фалсафа доктори (PhD) ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Талабаларнинг инглиз тилида ёзма нутқ компетенциясини ривожлантириш механизмларини такомиллаштириш (дисграфия, дислексия ва диспракцияни бартараф этиш мисолида)”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.4.PhD/Ped2874.
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон миллий университети.
Илмий раҳбар: Джумабаева Жамила Шариповна, филология фанлари доктори, доцент.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Чирчиқ давлат педагогика университети, DSc.03/30.04.2021.Ped.82.01.
Расмий оппонентлар: Ботирова Шаҳло Исамиддиновна, педагогика фанлари доктори (DSc), доцент; Рўзметова Муҳаббат Шокиржоновна, педагогика фанлари бўйича доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Жиззах давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади бўлажак инглиз тили ўқитувчиларининг инглиз тилидаги ёзма нутқида учрайдиган қийинчиликлар (дисграфия, дислексия ва диспракция)ни аниқлаш ва уларни бартараф этиш механизмларини такомиллаштириш юзасидан тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
хорижий тилларни ўрганиш жараёнида учрайдиган дислексия, дисграфия ва диспракция сингари тил қийинчиликларининг умумий жиҳатлари ва инглиз тилидаги ёзма нутқ кўникмасининг кўргазмали-образли ҳаракатлар тизимига оид педагогик-психологик хусусиятлари талабаларнинг лингвистик малака даражаларига кўра аниқлаштирилган;
инглиз тилида ёзув техникасини ривожлантиришнинг методик таъминоти индивидуаллик, дифференциал ёндашув каби тил малакаларини интенсив ривожлантиришга йўналтирилган тамойилларни компентенциявий ўқитиш муҳитига графикли такрорлаш муносабатида сингдириш асосида такомиллаштирилган;
талабаларнинг инглиз тилида ёзма нутқ компетенциясини ривожлантириш модели ёзма нутқ ва талаффуздаги камчиликларни бартараф этишнинг тақлид, шахсий коррекция усулларини “guided and controlled” (йўналтирилганлик ва назорат) назорат муҳитида концентрик қўллаш асосида  такомиллаштирилган;
талабларнинг конгнитив-лингвистик компетентлигини ривожлантиришнинг дидактик таъминоти фонематик эшитишга мўлжалланган “clapping dictation” (қарсакли диктант), ёзув техникасини ривожлантиришга қаратилган “speed writing” (тез ёзиш) техникаларини мультисенсорли ўқитиш муҳитида интегратив қўллаш асосида такомиллаштирилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Талабаларнинг ёзма нутқ компетенциясини ривожлантиришда дисграфия, дислексия ва диспракцияни бартараф этиш механизмларини такомиллаштиришга доир эришилган илмий натижалар асосида:
талабаларнинг ёзма нутқ компетенциясини ривожлантиришда дисграфия, дислексия ва диспракция муаммоларини бартараф этиш механизмларини такомиллаштиришга оид таклифлардан Термиз давлат университетида бажарилган 574099-EPP-1-2016-1-IT-EPPKA2-CBHE-SP рақамли “Олий таълим соҳасида потенциални ривожлантириш йўналишидаги PAWER – Ҳудудлараро мобилликни йўлга қўйиш ва бу борада долзарблик, сифат ҳамда тенгликни таъминлаш” (Paving the way to interregional mobility and ensuring relevance, quality  and equity of access) мавзусидаги лойиҳада белгиланган вазифаларни бажаришда фойдаланилган (Термиз давлат университетининг 2022 йил 2 февралдаги 04/12-337-сон маълумотномаси). Натижада инглиз тилида ёзма нутқ компетенциясида сифат самарадорлигига таъсир этувчи омилларни аниқлаш имконияти оширилган;
дисграфия, дислексия ва диспракция муаммоларининг назарий таҳлили ҳамда самарали ёндашув сифатида “guided and controlled” (йўналтирилганлик ва назорат) машқларининг дидактик таъминотидан USAID халқаро ташкилоти ва Халқ таълими ўртасидаги “Ўзбекистон баркамоллик учун таълим дастури” лойиҳаси доирасида Cambridge университети нашриёти томонидан яратилган инглиз тили фани ўқитувчилари учун қўлланмаларнинг лойиҳа мазмунига сингдирилган (Халқ таълими вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим марказининг 2022 йил 2 февралдаги 01/11-02/02-126-сон маълумотномаси). Натижада инглиз тили ёзма нутқ кўникмасини ривожлантиришда дуч келиши мумкин бўлган тил қийинчиликлари ва уларни бартараф этишда қўлланиладиган техникалар тўғрисида батафсил маълумотга эга бўлиш имконияти яратилган;
мультисенсорли ўқитишда “coughing (clapping) dictation” (йўталиш(қарсак) диктант), “shadow reading” (кузатиб ўқиш), “speed writing” (тез ёзиш) техникалари ҳамда Ҳики методини қўллашга оид таклифлар “Информатика ва ахборот технологиялари ҳамда инглиз тили фанидан ўқув-методик тажрибаларни ва ўқитувчилар малакасини ошириш тўғрисида” лойиҳада Республикадаги инглиз тили фани ўқитувчиларининг Cambridge университети нашриёти дарсликлари бўйича малакасини ошириш ва уларга узлуксиз методик ёрдам кўрсатиш ҳамда А. Авлоний номидаги халқ таълими, муаммоларини ўрганиш ва истиқболларини белгилаш илмий-тадқиқот институтида фойдаланилган (Халқ таълими вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим марказининг 2022 йил 2 февралдаги 01/11-02/02-126-сон маълумотномаси). Натижада ёзма нутқ кўникмасида хатосиз ва равонликни таъминлашнинг инновацион технологияларини амалиётга жорий қилиш имконияти кенгайтирилган;
инглиз тилини ўрганиш ва ўқитиш жараёнида тиллараро фарқ туфайли ўрганувчида тил қийинчиликлари содир бўлиши мумкинлиги, ва мазкур ҳолатда ўқитувчининг роли, қўлланиладиган технологиялар ва таълим мазмуни ҳақидаги хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси  “O’zbekiston” телерадиоканалининг “Адабий жараён”, “Таълим ва тараққиёт”, “Миллат ва маънавият” эшиттиришлари сценарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2022 йил 22 апрелдаги 04-36-767-сон маълумотномаси). Натижада радиодастурларда берилган мазкур илмий натижалар орқали тингловчиларнинг тил ўрганишга қаратилган муаммолар ечими, сўнги йилларда тил ўрганиш ва ўқитишда эришилган ютуқлар, инновацион изланишлар ҳақида ўқитувчилар билимларининг такомиллашишга хизмат қилган.