Хатамов Фарход Фахритдиновичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Инсон ҳуқуқлари концепцияси - Ўзбекистонда сиёсий ислоҳотларни амалга оширишнинг муҳим механизми сифатида», 23.00.02 – Сиёсий институтлар, жараёнлар ва технологиялар (сиёсий фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.DSc/Ss55.
Илмий маслаҳатчи: Жўраев Нарзулла Қосимович, сиёсий фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Ss.01.08.
Расмий оппонентлар: Жўрақулов Фурқат Норйигитович, сиёсий фанлар доктори; Тўйчиев Бердиқул, фалсафа фанлари доктори, профессор; Турғунов Мурод Турсунбоевич, юридик фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистонда ижтимоий-сиёсий ислоҳотлар негизида инсон ҳуқуқларини таъминлаш ва ҳимоя қилишда давлат органлари ҳамда фуқаролик жамияти институтларининг ижтимоий-сиёсий фаоллигини ошириш юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Шарқ ва Ғарб анъаналарида инсон ҳуқуқларини оммалаштириш, ижтимоий ҳаётга жорий қилинганлик даражасини баҳолашда маданий ва маънавий хусусиятлари бир-биридан жамоавийлик ва индивидуализм жиҳатидан фарқ қилса-да, жамиятнинг хавфсиз - барқарор тараққиётига хизмат қилувчи диний бағрикенглик ва миллий мансублик каби устувор инсоний қадриятлар бир хил асосларга эга бўлиши зарурияти очиб берилган;
таҳликали глобаллашув шароитида инсон ҳуқуқларини амалга ошириш ўзига хос мураккабликларни вужудга келтираётган бир даврда давлат ҳокимияти органлари ва фуқаролик жамияти институтлари фаолиятининг бош мезони сифатида инсоннинг ҳуқуқий эхтиёжларини амалга оширишнинг самарали механизмлари сифатида индивидуал ёндашув ва жамоатчилик назоратини кучайтириш зарурати асослаб берилган;  
инсон ҳуқуқларининг қарор топиши асосий қонун билан тартибга солиниб, жамиятда инсоннинг фаол такомиллашувига зарурат туғдирувчи: ижтимоий ҳаётдаги коррупциянинг олдини олиш, хусусий мулкка бўлган дахлсизликни таъминлаш, ишсизлик даражасини қисқартириш, турли сиёсий-мафкуравий тазйиқлардан инсонларни ҳимоя қилиш ҳамда фуқароларда лоқайдлик, бефарқлик каби салбий омилларни олдини олишнинг тегишли қонунлар асосида мустаҳкамлаб қўйилиши инсонларнинг розилик даражасига ижобий таъсир қилиши асосланган;
жамият маънавий-маърифий даражасининг юксалиб бориши инсоннинг ҳуқуқий эхтиёжларини англаши, сиёсий-ҳуқуқий маданиятининг шаклланиб боришига тўғри пропорционал бўлиб, у инсон сиёсий фаоллик даражасининг тезлашишига ҳамда жамият барқарор тараққиёти давлат ҳокимияти органлари ва фуқаролик жамияти институтлари томонидан тезкор ва манзилли ҳал қилиниши билан белгиланиши очиб берилган;
инсон ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишда сиёсий партиялар ҳамда нодавлат нотижорат ташкилотларининг ролини янада кучайтиришда қонунчиликка “маслаҳат бериш” ва “баҳолаш” функцияларининг қоида тарзида киритилиши жамиятда инсон ҳуқуқларини таъминлаш натижадорлигини янада оширишга олиб келиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тaдқиқoтнинг нaтижaлaри, ундaги илмий хулoсa вa тaклифлaрнинг aмaлиётгa жoрий этилaётгaнлиги бўйичa қуйидaги тaсдиқлoвчи ҳужжaтлaр тaқдим этилгaн:
Шарқ ва Ғарб анъаналарида инсон ҳуқуқларини оммалаштириш, ижтимоий ҳаётга жорий қилинганлик даражасини баҳолашда маданий ва маънавий хусусиятлари бир-биридан жамоавийлик ва индивидуализм жиҳатидан фарқ қилса-да, жамиятнинг хавфсиз - барқарор тараққиётига хизмат қилувчи диний бағрикенглик ва миллий мансублик каби устувор инсоний қадриятлар бир хил асосларга эга бўлиши зарурияти борасидаги таклиф ва тавсиялардан Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тизимидаги республика олий таълим муассасалари талабалари ҳамда тингловчиларида инсон ҳуқуқлари бўйича сиёсий-ҳуқуқий билим, кўникма ва дунёқарашини шакллантиришга қаратилган “Тарбия”, “Сиёсий маданият”, “Сиёсат фалсафаси” каби фанларнинг дарслик, ўқув қўлланмаларини ишлаб чиқишда ва ўқитишда фойдаланилган. (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022 йил 21 январдаги 89-06-01-сон маълумотномаси). Натижада, вазирлик тизимидаги республика олий таълим муассасаларида талабалар ва тингловчилар учун инсон ҳуқуқлари бўйича сиёсий-ҳуқуқий билим, кўникма ва дунёқарашни такомиллаштиришга қаратилган тегишли фанлардан ўқув адабиётларини, услубий-методик ишланмаларни ҳамда фан дастурларини ишлаб чиқилиши ёшларнинг сиёсий, ҳуқуқий онги ва маданиятини ошишига хизмат қилган;
 таҳликали глобаллашув шаритида инсон ҳуқуқларини амалга ошириш ўзига хос мураккабликларни вужудга келтираётган бир даврда давлат ҳокимияти органлари ва фуқаролик жамияти институтлари фаолиятининг бош мезони сифатида инсоннинг ҳуқуқий эхтиёжларини амалга оширишнинг самарали механизмлари сифатида индивидуал ёндашув ва жамоатчилик назоратини кучайтириш зарурати юзасидан билдирилган амалий хулосалардан Ички ишлар вазирлиги Малака ошириш институтида республика миқёсидаги шаҳар, туман ИИБ бошлиқлари ва ўринбосарларининг малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш йўналишида инсон ҳуқуқларини муҳофаза қилишга қаратилган “Секторлар фаолиятида фуқароларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш” чора-тадбирлар режасини ишлаб чиқишда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Малака ошириш институтининг 2022 йил 8 августдаги 5/1299-сон далолатномаси). Натижада, Ички ишлар вазирлиги Малака ошириш институтида малака ошириш ва қайта тайёрлаш тизимига жалб этилган раҳбар-ходимларнинг ҳудудларда секторлар фаолиятини ташкил этишда фуқароларнинг ҳақ-ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, ижтимоий эхтиёжларини қонунийлигини таъминлаш шунингдек, тизим ходимларининг халқ билан самарали мулоқот олиб боришининг профилактик механизми яратилишига хизмат қилган.
инсон ҳуқуқларининг қарор топиши асосий қонун билан тартибга солиниб, жамиятда инсоннинг фаол такомиллашувига зарурат туғдирувчи: ижтимоий ҳаётдаги коррупциянинг олдини олиш, хусусий мулкка бўлган дахлсизликни таъминлаш, ишсизлик даражасини қисқартириш, турли сиёсий-мафкуравий тазйиқлардан инсонларни ҳимоя қилиш ҳамда фуқароларда лоқайдлик, бефарқлик каби салбий омиллар олдини олишнинг тегишли қонунлар асосида мустаҳкамлаб қўйилиши инсонларнинг розилик даражасига ижобий таъсир қилиши билан боғлиқ хулосаларидан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (Омбудсман)нинг Ўзбекистонда давлат ва нодавлат ташкилотлари томонидан инсон ҳуқуқ ва эркинликларини таъминланганлигини мониторинг қилишга қаратилган баҳолаш мезонларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили – Омбудсманнинг 2022 йил 1 апрелдаги 01-сон маълумотномаси). Натижада, Инсон ҳуқуқлари бўйича вакил – Омбудсман томонидан Ўзбекистонда инсон ҳуқуқ ва эркинликларини таъминланганлигини мониторинг қилишга қаратилган баҳолаш тизими давлат ва нодавлат ташкилотларининг ижрочилик фаолиятида функционал вазифаларини масъулият билан бажариш, норматив ҳуқуқий ҳужжатларни жорий этишда инсон манфаатлари, инсон эхтиёжларини бирламчи ҳисобга олиш ҳамда тартибга солишда муҳим назарий манба сифатида олинган;
жамият маънавий-маърифий даражасининг юксалиб бориши инсоннинг ҳуқуқий эхтиёжларини англаши, сиёсий-ҳуқуқий маданиятининг шаклланиб боришига тўғри пропорционал бўлиб, у инсон сиёсий фаоллик даражасининг тезлашишига ҳамда жамият барқарор тараққиёти давлат ҳокимияти органлари ва фуқаролик жамияти инстиутлари томонидан тезкор ва манзилли ҳал қилиниши билан белгиланиши юзасидан берилган илмий-назарий хулосалардан Республика Маънавият ва маърифат марказида учинчи Ренессанс пойдеворини барпо этишда халқ бирдамлиги ва дахлдорлигини кучайтиришга қаратилган “Уйғониш маърифати” номли туркум кўрсатувлар ҳамда “Инсон қадри” ғоясини тарғиб қилишда фойдаланилган (Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2022 йил 08 сентябрдаги 02/02/1294-сон далолатномаси). Натижада, марказнинг республика ва ҳудудий миқёсда олиб бораётган маънавий-маърифий тарғибот тадбирларида фуқароларимизда жумладан, мамлакат ёшларининг масъулият, сиёсий маданият, дахлдорлик, хулқ-атвор каби миллий ўзликни англашга қаратилган маънавий қиёфасини юксалтиришга ҳамда жамиятда халқ бирдамлиги ва дахлдорлигини кучайтиришга қаратилган телекўрсатувлар ва илмий семинарни ташкил этишга хизмат қилган;
инсон ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишда сиёсий партиялар ҳамда нодавлат нотижорат ташкилотларининг ролини янада кучайтиришда қонунчиликка “маслаҳат бериш” ва “баҳолаш” функцияларининг қоида тарзида киритилиши жамиятда инсон ҳуқуқларини таъминлаш натижадорлигини янада оширишга олиб келиши билан боғлиқ хулосаларидан Ўзбекистон Либерал демократик партиясида жамиятда инсон ҳуқуқларига таҳдид омилларини олдини олишга қаратилган партия дастурларини ишлаб чиқишда ҳамда партиянинг Қонунчилик палатасидаги фракция депутатларининг “Инсон ҳуқуқлари миллий маркази” фаолиятини янада такомиллаштиришга қаратилган хулосаларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Либерал демократик партиясининг 2022 йил 8 сентябрдаги 01-27/405-сон далолатномаси). Натижада, инсон ҳуқуқлари соҳасида фаолият кўрсатувчи миллий марказлар ҳамда фуқаролик жамияти институтларининг қонуний ваколатларини аниқ белгилаш, уларнинг давлат ҳокимияти органлари билан ижтимоий ҳамкорлигини ҳуқуқий тартибга солишда меъёрий асослардан бири сифатида хизмат қилган.