Раҳимқулов Ғайрат Норқўчқоровичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Мустақиллик даври тожик матбуотининг тили ва услуби(“Овози тожик” ва “Овози Самарқанд” газеталари материаллари асосида)»,   10.00.05–Осиё ва Африка халқлари тили ва адабиёти  (тожик тили ва тожик адабиёти), (филология фанлари). 

Диссертация  мавзуси  рўйхатга  олинган  рақам: B2017.3.PhD/Fil225. 

Илмий раҳбар нинг: Элтазаров Жулибой Данабаевич, филология фанлари доктори.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд  давлат  университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, PhD.27.06.2017.Fil.02.03.

Расмий оппонентлар: Абдужамол Ҳасанов, филология фанлари доктори, профессор; Файзулла Мўминов, филология фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Термиз давлат университети.  

Диссертация йўналиши:  назарий  аҳамиятга  молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Тадқиқотнинг асосий мақсадиистиқлол   даврида Ўзбекистонда нашр этилаётган тожик газеталари тилининг шаклланиши, газета тилининг турли жанрлари бўйича хос хусусиятларини тадқиқ қилиш бўлиб, мустақилликдаврида «Овози тожик» ва «Овози Самарқанд» газеталари тили, услубини ва хусусиятларини ёритишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий  янгилиги:

тожик матбуоти тарихининг асосий босқичлари, мустақиллик йилларида тожик газеталари  тили ва услубида юз берган лексик-стилистик, грамматик-стилистик, луғавий-семантик, меъёрий ўзгаришлар асослаб берилган;

тожик даврий матбуотидаги  хабар, репортаж, ҳисобот, интервью каби ахборот (информацион) жанрлар;   корреспонденция, мақола, тақриз, шарҳ, обзор, хат каби таҳлилий (аналитик) жанрлар; лавҳа, очерк, фельетон каби бадиий-публицистик жанрлардаги материаллар тилининг аниқлик, информативлик, образлилик каби асосий хусусиятлари очиб берилган;

истиқлол даврида  «Овози тожик» ва «Овози Самарқанд» газеталари тилининг асосий лисоний ва услубий белгилари, улар тилидаги  луғавий ўзгаришлар ва жанрларда қўлланилган сўз ва ибораларнинг лексик-семантик тараққиёти масалалари ёритиб берилган;

газеталарнинг тожик адабий тили меъёрларига амал қилиш даражаси баҳоланган, тил бирликларини тўғри қўллаш ва журналистнинг нутқий маҳоратини оширишйўллари асослаб берилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. «Овози тожик» ва «Овози Самарқанд» газеталарининг тили ва услубини ўрганиш асосида қўлга киритилган илмий натижалардан:

республика миқёсида нашр этилувчи «Овози тожик» газетасининг ва бошқа тожик тилидаги даврий нашрларнинг тили ва услубини такомиллаштиришга, уларда эълон қилинаётган материалларнинг сифатини оширишга хизмат қилган (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлигининг 2017 йил 6 декабрдаги  01-3741-сон маълумотномаси). Илмий  натижаларнинг қўлланилиши «Овози тожик» газетасида эълон қилинаётган турли жанрлардаги мақолаларнинг мазмуни ва мундарижасини бойитган,  газета тилида тожик адабий тили меъёрларини тўғри қўллашга хизмат қилган.

Самарқандда нашр этилаётган «Овози Самарқанд» газетасида эълон қилинаётган материалларнинг назарий, ижодий ва услубий савиясини оширишга хизмат қилган, журналист-кадрларнинг касбий маҳоратинининг юксалишига хизмат қилган (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлигининг 2017 йил 6 декабрдаги 01-3741-сон маълумотномаси). Илмий  натижаларнинг қўлланилиши ушбу газетада эълон қилинган турли жанрлардаги мақолаларнинг ижодий савиясини оширишга,  газета тилидаги баъзи лисоний ва услубий камчиликларни тугатишга хизмат қилган. 

«Сиёсий конфликтшунослик ва журналистика: сиёсий жараёнларни таҳлил этишнинг назарий-услубий йўналишлари” мавзусидаги Ўзбекистон Давлат жаҳон тиллари университети давлат илмий-техника дастурлари доирасида 2007-2011 йилларда бажарилган ОТ-F8-160-рақамли фундаментал лойиҳада татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Фан ва технологиялар агентлигининг 2017 йил 7 декабрдаги ФТА-02-11/1275-сон маълумотномаси). Олинган илмий натижалардан “Сиёсий конфликтшунослик ва журналистика” ўқув қўлланмасининг “Этноҳудудий ва миллатлараро конфликтлар” ҳамда “ХХI асрда инсоният тақдири. Конфликтларни  ўрганишда ОАВнинг ўрни ва роли» мавзуларини ёритишда фойдаланилган.