Каниязова Жупаргуль Орынбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ш.Сейтов романларида характер яратиш маҳорати («Халқобод» роман-тетралогияси асосида)», 10.00.03–Қорақалпоқ тили. Қорақалпоқ адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.PhD/Fil43.
Илмий раҳбар: Жаримбетов Қурбанбай Қудайназарович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бердоқ номидаги Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, DSc.27.06.2017.Fil.20.01.
Расмий оппонентлар: Сапарбой Рузимбоев, филология фанлари доктори, профессор; Жалғас Хошниязов Хошниязович, филология фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Қорақалпоқ адиби Шаудирбой Сейтовнинг характер яратишдаги ўзига хос бадиий маҳорати ва поэтик услубини тадқиқи ҳамда ёзувчининг ХХ аср қорақалпоқ насри тараққиётидаги ўрнини белгилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
адиб ижодий йўлининг тадрижий ривожи ҳамда роман яратишдаги ўзига хос адабий маҳоратини очиб бериш орқали унинг ХХ аср қорақалпоқ насри тараққиётига қўшган ҳиссаси кўрсатилган;
«Халқобод» роман-тетралогияси образлар тизимининг комплекс таҳлили асносида адибнинг сюжет структурасини яратиш ва қаҳрамон характерини талқин қилишдаги ижодий новаторлиги аниқланган;
ёзувчининг қаҳрамон руҳий ҳолатини ифодалашда қўлланган хотира, туш ва мактуб каби бадиий деталлари, портрет ва пейзаж сингари поэтик ифода усуллари асар сюжети ва композициясининг яхлитлигини таъминланганлиги исботланган;
роман-тетралогиясининг бадиий тили ва қаҳрамонлар нутқининг поэтик ифодаси асарда тасвирланган қаҳрамонлар характерини яратишда асос бўлганлиги далилланган;
варваризмлар, вулгаризмлар ва лақабларнинг қаҳрамон характери қирраларини очиш ва индивидуаллаштиришда асосий бадиий восита вазифасини бажарганлиги асослаб берилган.
IV. Тадқиқотнинг натижаларининг жорий қилиниши.
Таниқли қорақалпоқ ёзувчиси Ш.Сейтовнинг «Халқобод» роман-тетралогиясини тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
адибнинг қаҳрамон характерини яратишдаги ўзига хос бадиий маҳорати ва роман сюжет структураси шакллантиришдаги индивидуал поэтик услуби ҳақидаги назарий умумлашмалардан ЎзР ФА ҚҚБ Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида бажарилаётган ФА-Ф01-005 рақамли «Қорақалпоқ фольклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш» мавзусидаги лойиҳа ишини амалга оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2017 йил 23 ноябрдаги 1701/106-сон маълумотномаси). Натижада қорақалпоқ романларининг жанр хусусиятлари ва қаҳрамон характерининг бадиий талқинига доир назарий қарашларни мукаммаллаштиришга эришилган;
тадқиқот материаллари Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети қошидаги Бердақ Миллий музейида Ш.Сейтовнинг ҳаёти ва ижоди бўйича кўргазма ташкил этиш, экскурс дарсларини ўтишда ва илмий-назарий анжуманларда маъруза шаклида тарғиб этилди (Қорақалпоғистон Республикаси маданият вазирлигининг 2017 йил 14 октябрдаги 2-04/1029-1-сон маълумотномаси). Шу аснода ёзувчи Ш.Сейтовнинг насрий асарларининг ўзига хослиги ва қаҳрамон руҳий оламини инъикос этишдаги маънавий–маърифий янгиликларини жорий этиш имконини берган;
бадиий адабиётнинг ёш авлодни ватанпарварлик, миллий ғурур ва ифтихор руҳида тарбиялаш, миллий ўзликни англашдаги аҳамиятига доир илмий-назарий қарашлар Қорақалпоғистон Республикаси радиоканалининг 2017 йил апрель ойидаги «Сўнмас юлдузлар» ва «Адабий портрет» эшиттиришларини тайёрлашда амалиётга жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг 2017 йил 17 апрелдаги 01-02/160-сон маълумотномаси). Натижада радиоэшиттиришларнинг илмий далилларга бой бўлишини таъминлаган ҳамда Ш.Сейтов ижоди кенг тарғиб қилинишига эришилган.
