Якубова Гўзал Асатуллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Мактабгача ёшда когнитив ривожланишга депривация таъсирининг психологик хусусиятлари», 19.00.06–Ёш ва педагогик психология. Ривожланиш психологияси (психология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.PhD/Psi16.
Илмий раҳбар: Нишонова Замира Таскараевна, психология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат педагогика университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.27.06.2017.Psi.01.07.
Расмий оппонентлар: Жабборов Азим Мелиқўзиевич, психология фанлари доктори, профессор; Туйчиева Саодат Меликузиевна, психология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: мактабгача ёшдаги болаларда когнитив ривожланишга психик депривация таъсирининг психологик асосларини ишлаб чиқишни такомиллашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
психик депривациянинг мактабгача тарбия ёшидаги болаларда майда ва йирик моториканинг ривожланишига салбий таъсири аниқланган;
мактабгача ёшдаги болаларда психик депривация вужудга келишига таъсир этувчи объектив (атроф-муҳит ва ёпиқ муассаса таъсири) ва субъектив (катталарнинг болаларга эмоционал муносабати) омиллар аниқланган;
мактабгача ёшдаги болаларда ҳаётий муҳим эҳтиёжлари қондирилмаслигининг болада когнитив соҳа ривожланишига салбий таъсири ҳамда билишга оид мотивларнинг йўқолишига олиб келиши аниқланган;
депривация намоён бўлишига оиладаги эмоционал илиқ муносабат етишмаслигининг салбий таъсири ҳамда бунинг натижасида болаларда психик ривожланишда орқада қолиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Мактабгача ёшда когнитив ривожланишга депривация таъсирининг психологик хусусиятлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
мактабгача ёшдаги депривациялашган болаларнинг когнитив, ижтимоий ва эмоционал соҳаларини эмпирик жиҳатдан аниқлашда психодиагностик методлар дастурини Вазирлар Маҳкамасининг 2007 йил 25 октябрдаги 225-сонли қарори ижроси ва “Ўзбекистон Республикасида давлат мактабгача таълим муассасаси тўғрисидаги Низом”нинг 3, 23, 28, 35-бандларини бажариш бўйича ишлаб чиқилган мактабгача ёшдаги болаларда депривациянинг олдини олишга қаратилган психодиагностик комплек ва амалий психокоррекцион дастурдан меҳрибонлик уйлари амалиётига татбиқ этишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг 2017 йил 31 январдаги 01-02/1-3-22-сон маълумотномаси) Натижада таълим муассасаларида тарбияланаётган болалар, ота-она қарамоғисиз қолиб меҳрибонлик уйида тарбияланаётган болалар ҳамда нотўлиқ оилаларда тарбияланаётган болаларда депривация вужудга келишининг олдини олиш ҳамда уларни психик, эмоционал ҳамда интеллектуал жиҳатдан ривожлантиришда ижобий натижаларга эришилган.
мактабгача ёшдаги депривациялашган болаларда психодиагностик ва психокоррекцион комплекс дастур Ўзбекистон Республикасининг “Таълим Тўғрисидаги Қонунининг III бўлим, 22-моддасида белгиланган “Етим болаларни ва ота-оналарининг ёки бошқа қонуний вакилларининг васийлигисиз қолган болаларни ўқитиш” ҳамда Вазирлар Маҳкамасининг 2008 йил 17 октябрдаги 230-сонли Қарори билан тасдиқланган «Меҳрибонлик уйи тўғрисида»ги низомдаги бандлар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг 2017 йил 31 январдаги 01-02/1-3-22-сон маълумотномаси). Илмий натижаларни таълим муассасаларида амалиётга жорий қилиш ота-она қарамоғисиз қолиб тарбияланаётган болалар ҳамда нотўлиқ оилаларда тарбияланаётган болаларда депривация вужудга келишининг олдини олиш ҳамда уларни психик, эмоционал ҳамда интеллектуал жиҳатдан ривожлантиришда ижобий натижаларга эришишга хизмат қилган;
турли таълим муассасаларида тарбияланаётган мактабгача ёшдаги депривациялашган болаларни ўрганиш бўйича тизимлаштирилган психодиагностик методикалар Тошкент шаҳри Олмазор туманидаги 24-, Бухоро вилояти “Болалар уйи”, Самарқанд вилояти 9-, Наманган вилояти 26-меҳрибонлик уйиларининг мактабгача ёшдаги ота-она қарамоғисиз қолган тарбияланувчилари, Тошкент шаҳри Яшнобод туманида жойлашган 92-, 602- мактабгача таълим муассасаларида, SOS – Ўзбекистон болалар маҳаллалари уюшмаси Тошкент шаҳри ва Сирдарё вилояти Гулистон шаҳри филиалларида Ё 1-14 рақамли ёш олимларнинг “Мактабгача ёшдаги болаларда депривациянинг психологик хусусиятлари” номли лойиҳаси доирасида фойдаланилган (SOS–Ўзбекистон болалар маҳаллалари уюшмасининг 2017 йил 17 январдаги 70-сон маълумотномаси) Натижаларининг амалиётга татбиқ этилиши, илмий-услубий таъминотни такомиллаштириш имконияти яратган.
