Кдырбаева Гулзира Курбанбаевнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Man» - «адам» концептосфераси бирликларининг лингвомаданий ва лингвокогнитив хусусиятлари (инглиз ва қорақалпоқ тиллари мисолида)», 10.00.06– Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: D2017.2.PhD/Fil180

Илмий раҳбар: Сафаров Шахриёр Сафарович, филология фанлар доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Нукус давлат педагогика институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами:  Тошкент давлат шарқшунослик институти, Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, Ўзбекистон миллий университети, DSc.27.07.2017.Fil.21.01.

Расмий оппонентлар: Қуронбеков Ахматқул, филология фанлар доктори, профессор; Сейтжанов Жеткербай Елубаевич, филология фанлари номзоди.

Етакчи ташкилот: Тошкент давлат педагогика университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: инглиз ва қорақалпоқ лисоний маданиятларида «man» - «адам» концептосфераси бирликларининг лингвокогнитив ва лингвомаданий ифодаланиш хусусиятларин очиб беришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

қиёсланаётган маданиятлардаги «man» - «адам» концептосферасининг воқелантири-лиши ҳолатлари, концептосферанинг маданиятлараро лингвокогнитив ва лингвомаданий ўзига хос хусусиятлари далилланган;

«man» - «адам» концептосферасига оид «man», «адам», «mother», «ана», «father», «ата», «adult», «ғарры», «child», «бала», «person», «шахс», «human», «инсан», «еркек», «man», «ҳаял», «woman» концептларнинг лисоний воқеланиш усуллари ва воситалари ишлаб чиқилган;

инглиз ва қорақалпоқ тиллари номинатив майдонида «man» - «адам» концептосфера-сини изоҳловчи “одам” универсал ва миллий ўзига хос компонентларнинг фарқлари исботланган;

концептосферанинг инглиз ва қорақалпоқ маданиятининг бадиий, паремиологик, фольклор ва сакрал матнларида лисоний вербаллашуви далилланган;

дефиницион таҳлил, этимологик таҳлил, контекстуал таҳлил, концептосферани воқелантирувчи синонимик бирликлар, оламнинг миллий манзарасининг паремияларда воқеланиши асосланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Инглиз ва қорақалпоқ олам миллий лисоний манзарасидаги «man» - «адам» концептосфераси бирликларининг ўзига хос воқеланишга оид ишлаб чиқилган услубий ва амалий таклифлар асосида:

қорақалпоқ миллий лисоний бирликларининг когнитология ва лингвомаданиятшунослик йўналишлари билан боғлиқ назарий хулосаларидан ФА-Ф1-Г003 рақамли «Ҳозирги Қорақалпоқ тилида функционал сўз ясаш» мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фан ва технологиялар агентлигининг 2017 йил 12 сентябрдаги ФТА 02-11/636-сон маълумотномаси). Натижада ҳозирги қорақалпоқ тилшунослигида матнларни лингвокогнитив ва лингвомаданиятшунослик аспектларида талқин қилиш турли концептосфераларга оид бирликларининг лисоний воқеланишига оид маълумотларидан фойдаланиш имконини берган;

«адам» концептосферасининг концептуал таҳлил тизими билан боғлиқ илмий-назарий хулосаларидан ФА-Ф1-Г007 рақамли «Қорақалпоқ нақл-мақолларининг тилшунослик объекти сифатида тадқиқи»  мавзусидаги фундаментал илмий-тадқиқот лойиҳада фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашининг ёшлар сиёсати ва маънавий маърифий масалалари бўйича котибияти 2017 йил 19 октябрдаги 5-376-сон маълумотномаси). Натижада «адам» концептосфераси бирликларининг паремиологик олам манзараси воқелантиручиларининг концептуал майдонидаги ўзига хос хусусиятларин очиб беришга хизмат қилган;

«man» - «адам» концептосфераси билиш объекти сифатида барча тиллар ва маданиятлар соҳиблари учун универсал ҳодиса эканлиги, ўзига хос идрок этиш хусусиятларининг лисоний воқеланиши ва борлиқни категориялашдаги аҳамияти ҳар бир миллий тилда идиоэтник табиати билан боғлиқ натижаларидан «5120100-Филология ва тилларни ўқитиш (инглиз тили ва адабиёти)», «5111400-Хорижий тил ва адабиёти» бакалавриат таълим йўналишлари ва «5А120102-Лингвистика (инглиз тили)», «5A120102 -Лингвистика (Қорақалпоқ тили)» магистратура мутахассисликларининг илмий фаолияти мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2017 йил 10 октябрдаги 89-03-2308-сон маълумотномаси). Натижада инглиз ва қорақалпоқ халқларига хос оламни идрок қилиш, «man» - «адам» концептосфераси бирликлари воқеланишининг идиоэтник ҳусусиятларини очиб беришга имкон берган.