Sayt test rejimida ishlamoqda

Комилов Дониёр Жўраевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «G.hirsutum L. биохилма-хилликлари туричи дурагайларида морфобиологик белгилар ирсийланишининг молекуляр-генетик таҳлили», 03.00.14 - Геномика, протеомика ва биоинформатика (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1.PhD/В380.
Илмий раҳбар: Кушанов Фахриддин Неъматуллаевич, биология фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Геномика ва биоинформатика маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти, DSc.02/30.12.2019.B.53.01.
Расмий оппонентлар: Бозоров Тохир Ахмадович, биология фанлари доктори, катта илмий ходим; Макамов Абдусалом Хасанбоевич, биология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: G.hirsutum турига мансуб purpurascens кенжа тури El-salvador ёввойи шакли ҳамда ушбу шаклдан индуцирланган мутагенез таъсирида олинган  «Кўпайсин» навининг морфохўжалик белгилари ирсийланишини, уларни ўзаро чатиштириб олинган биринчи (F1) ва иккинчи (F2) авлод  дурагайларида аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор маълум миқдордаги молекуляр маркерлар ёрдамида G.hirsutum ssp. purpurascens var. El-salvador билан ундан, индуцирланган мутагенез ва ўз-ўзидан чатиштириш усулларини қўллаш натижасида олинган «Кўпайсин» нави ўртасидаги генетик полиморфизм даражаси аниқланган;
қимматли хўжалик ҳамда морфобиологик белгиларга алоқадор QTL/генларни хариталашда хизмат қиладиган ДНК маркерлар панели яратилган;
генетик жиҳатдан полиморф маркерлар асосида иккинчи (F2) авлод  дурагайлари генотипланган;
генотипик таҳлиллардан фойдаланиб бирикканлик ҳамда МБЛ (QTL) хариталари тузилган;
In silico ПЗР усулидан фойдаланиб G.hirsutum тури геноми асосида полиморфик маркер регионларининг хромосомалардаги ўрни (жойлашган ҳудудлари) аниқланган;
NCBI BLAST ҳамда Augustus веб-иловалари ёрдамида баъзи морфобиологик белгиларнинг юзага чиқишида иштирок этиш эҳтимоллиги мавжуд бўлган номзод генлар/оқсиллар топилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ғўза намуналарини туричи чатиштириш натижасида олинган F1 ва F2 авлод дурагайлари белгиларининг морфобиологик белгилари ирсийланиши бўйича олинган илмий натижалар асосида:
G.hirsutum тури purpurascens кенжа тури El-salvador ёввойи шакли ҳамда «Кўпайсин» навини туричи дурагайлаш натижалари асосида яратилган F2 дурагай ўсимлик популяцияси уруғлари Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институтининг «Ғўза генофонди» ноёб объекти коллекциясига тақдим этилган (Ўзбекистон Республикаси фанлар академиясининг 2021 йил 20 январдаги 4/1255-150-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу иккинчи авлод дурагай уруғлари ўрта толали ғўза коллекцияси фондини янада бойитиш билан бир қаторда, фундаментал ва амалий лойиҳаларда бошланғич ашё сифатида фойдаланиш ҳамда электрон базаси ахборот-таҳлил тизимини шакллантириш имконини берган;
ғўзанинг «Кўпайсин» навидан молекуляр генетик таҳлиллар натижасида фермер хўжаликлари учун муҳим бўлган эртапишарлик, касалликка чидамлилик ҳамда серҳосиллиги каби белги ва хусусиятларни турғун бўлган дурагай тизмалар ажратиб олинган  ва селекцияга жорий этилган (Ўзбекистон фермер, деқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгашининг 2021 йил 15 январь 01/03-0144-сон маълумотномаси). Натижада, El-salvador ёввойи шаклида мужассам бўлган қимматли-хўжалик белгиларини иккинчи авлод дурагайларида юзага чиқиши селекцияда донор линиялар ажратиб олиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish