Даниева Майсара Джамаловнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Инглиз тилида отли сўз бирикмаларининг деривацион-функционал ва матн шакллантириш хусусиятлари», 10.00.04–Европа, Америка ва Австралия халқлари тили ва адабиёти.

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/Fil117.

Илмий раҳбар: Сафаров Шаҳриёр Сафарович, филология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши давлат  университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар, ИК рақами:  Тошкент давлат шарқшунослик институти, Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, Ўзбекистон Миллий университети, DSc.27.06.2017.Fil.21.01.

Расмий оппонентлар: Тешабаева Дилфуза Муминовна, филология фанлари доктори; Иброҳимхўжаев Исмоилхўжа Иброҳимхўжаевич, филология фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: сўз бирикмаларини кўпжиҳатли ҳодиса сифатида талқин қилиш асносида уларнинг семантик-функционал, деривацион хусусиятлари ҳосил бўлишининг концептуал асосини аниқлаш ҳамда ушбу хусусиятларнинг шаклланиши, уларнинг матн тузилишидаги иштирокини очиб беришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

сўз бирикмаларининг категориал белгилари – яхлитлик, маҳсулдорлик, эркинлик, информативлик, коннотативлик тизими ишлаб чиқилган;

сўз бирикмасини тил тизимининг лексик қатламига хос бирлик сифатида ўрганиш ғояси далилланган;

сўз бирикмаси концептуал структураси шаклланишининг когнитив асослари исботлаб берилган;

инглиз тили сўз бирикмаси тизимига оид деривацион моделлар гуруҳларга ажратилиб, уларнинг концептуал негизи далилланган;

сўз бирикмаларининг матн шакллантириш хусусиятлари ўрганилиб, уларнинг матн когерентлиги ва коммуникатив-прагматик мазмун ифодасидаги ўрни асосланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Инглиз тилида отли сўз бирикмаларининг деривацион-функционал ва матн шакллантириш хусусиятлари тадқиқи бўйича олинган натижалар асосида:

сўз бирикмаларининг ўрни, категориал белгилари, деривацион-функционал хусусиятлари билан боғлиқ илмий-назарий хулосалардан ОТ-Ф8-085 «Тил тараққиётининг деривацион қонуниятлари» (2007-2012) ҳамда ОТ-Ф8-002 “Ҳозирги замон цивилизациясининг инсон ижтимоий қиёфасига таъсири” (2007-2011) мавзусидаги  фундаментал тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Фан технологиялар агентлигининг 2017 йил 27 октябрдаги ФТA-02-11/962-сон маълумотномаси). Натижада сўз бирикмалари деривацияси муаммоларига доир хулосалар чиқариш ва инсон ижтимоий қиёфасини тасвирлашда сўз бирикмаларига оид тўпланган маълумотлардан фойдаланиш, сўз бирикмаларининг бундай кўпқамровли ўрганилиши уларнинг туб моҳиятини батафсил аниқлаш билан бир қаторда, ҳар бир ҳодисанинг алоҳида жиҳатлари, тизимда тутган ўзига хос ўрнини белгилаш имконини берган;

инглиз тили сўз бирикмалари қўлланилишида ифодаланадиган мазмун иш-ҳаракатнинг содир бўлиш ўрни, маконини кўрсатиш ва маълум фаолият жараёнида иштирок этиш маъноси билан боғлиқ натижаларидан “Лингвистик таҳлил асослари”, “Сўз семантикаси”, “Матн лингвистикаси”, “Когнитив тилшунослик” каби фанларни ўтишда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2017 йил 10 октябрдаги 89-03-2506 сон маълумотномаси). Натижада талабаларнинг инглиз тили грамматикаси, нутқ амалиёти, стилистика, лексикология каби фанларни ўзлаштириш самарадорлигини оширишда хизмат қилган;

сўз бирикмаларининг инглиз тилини ўрганишда қўлланилиши бўйича олинган натижалардан Қашқадарё вилоят телевидениеси орқали доимий равишда намойиш этилаётган “Келинг, инглиз тилини ўрганамиз” номли туркум кўрсатувларни тайёрлашда фойдаланилган (Қашқадарё вилоят телерадиокомпанияси, 2017 йил 21 сентябрдаги 12-09-725-сон маълумотномаси). Натижада сўз бирикмаларига оид тўпланган маълумотлардан инглиз тилини ўрганишда кенгроқ фойдаланиш имкони яратилган.