Зиётова Сурайё Эркин қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Меҳробдан чаён” асари лексикаси”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.2.PhD/Fil1255.
Илмий раҳбар: Абдушукуров Бахтиёр Бўронович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, DSс.03/30.12.2019.Fil.19.01.
Расмий оппонентлар: Раупова Лайло Рахимовна, филология фанлари доктори, профессор; Сайидов Ёқуб Сиддиқович, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади Абдулла Қодирийнинг “Меҳробдан чаён” асарида қўлланган лексикани лингвостатистик, тарихий-этимологик, функционал-семантик, семантик-стилистик жиҳатдан очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“Меҳробдан чаён” асарида қўлланилган лексик бирликларнинг туркий, араб, форс, мўғул, лотин, юнон, француз, хитой ва ҳинд тилларига оид генетик манбалари аниқланиб, романда қадимги туркий тилга оид ўчоқ, от, кўйлак, эт, эски туркий тилга доир арслон, кўлага, кўч сингари лексик бирликлар аниқланган;
роман лексикасида ижтимоий-сиёсий жиҳатдан хон, ҳукмдор, сарой, ўрда, маиший жиҳатдан бўғжама, желатка, кашкул, солиқ-молия жиҳатидан келим, чиқим, таноб, қавм-қариндошлик жиҳатидан ота, ака, куяв, манкуҳа, касб-ҳунарга кўра бўзчи, тунқатор, доя каби кўплаб истилоҳларнинг қўлланиш даражаси исботланган;  
асар луғат фондида келтирилган сўзларнинг кўчимлар ўртасидаги, яъни метафора, метонимия, синекдоха, ирония, оксюморон ҳодисалар сифатида ёритилган ҳамда полисемантик, маъно кенгайиши ва маъно торайиши каби жараёнлар очиб берилган;
романда истифода этилган истилоҳлар орасидаги семантик-парадигматик муносабатлар, яъни омонимия, синонимия, антонимия ҳодисалари текширилган ҳамда ижодкорнинг бадиий маҳорати аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Меҳробдан чаён” асари лексикаси” тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Абдулла Қодирийнинг “Меҳробдан чаён” асаридаги лексик бирликларнинг қадимги туркий тил, эски туркий тил, эски ўзбек адабий тили ва ҳозирги ўзбек адабий тилига муносабати, асар лексикасининг ҳозирги ўзбек адабий тилида турли лисоний ҳодисаларга учраши билан боғлиқ  илмий-назарий хулосалардан ОТ-Ф1-71 рақамли “Илк ва ўрта асрлар Марказий Осиё минтақасида этнолингвистик вазият” (2017-2020) мавзусидаги фундаментал лойиҳанинг назарий қисмида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022 йил 5 апрелдаги 04/1-613-сон маълумотномаси). Натижада ўрта асрларда Марказий Осиё минтақасида битилган туркий тилдаги асарлар лексикаси семантик жиҳатдан таснифланиб, ижтимоий-сиёсий, диний, ҳарбий, маданий, маиший, таълим-тарбия, солиқ-молия, қавм-қариндош, касб-ҳунарга оид лексик бирликларнинг қўлланиш доирасини ёритиб беришга хизмат қилган;
“Меҳробдан чаён” асар луғат фондида қўлланилган сўзлар ўртасидаги шакл ва маъно муносабатлари ҳамда ўзбек тилининг ХХ асрдаги луғат бойлиги, бадиий имкониятларига оид илмий хулосалардан “УзНутқ Синтезатор” номли компьютер дастури маълумотлар базасини тайёрлашда БВ-Атех-2018 (143) рақамли “Кўзи ожиз шахслар учун компьютер техникасидан фойдаланиш, матнларни ўқиш ва ёзиш имконини берувчи ўзбек тилига асосланган гапирувчи дастурий таъминот ва овоз синтезаторини ишлаб чиқиш” (2018-2020) мавзусидаги амалий лойиҳада белгиланган вазифаларни бажаришда фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022 йил 11 мартдаги 04/1-446-сон маълумотномаси). Натижада кўзи ожиз шахслар учун компьютер техникасидан фойдаланиш, матнларни ўқиш ва ёзиш имконини берувчи ўзбек тилига асосланган гапирувчи дастурий таъминот ва овоз синтезаторини ишлаб чиқишда ушбу диссертация натижаларидан фойдаланиш ижобий самара берган.