Базаров Ихтиёр Рахматуллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Турли тизимли тилларда лингвотаълимшунослик соҳаси терминологик бирликларнинг тадқиқи (инглиз, рус ва ўзбек тиллари материалида)”, 10.00.06 – Қиëсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.3.PhD/Fil574.
Илмий раҳбар:  Палуанова Халифа Дарибаевна, филология фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, DSc.03/30.12.2019.Fil/Ped.27.01.
Расмий оппонентлар: Рахимов Ғанишер Худойқулович, филология фанлари доктори (DSc), профессор; Қодирова Фазилат Шукуровна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади лингвотаълимшунослик соҳасида қўлланиладиган терминологик бирликларнинг лингвистик, ижтимоий-маданий ва лингвомаданий хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
лингвотаълимшунослик соҳаси терминологик бирликларининг лингвистик хусусиятларининг турли ижтимоий-маданий контекстларга мос равишда яратилиши, умумистеъмол лексикани термин сифатида илмий-услубий қўллаш, ўзлашма терминлар негизида уларнинг сўз ўзлаштирувчи тилдаги эквивалентларини яратишдаги асосий усуллар тилнинг ички омиллари сифатида соҳа терминологияси ривожланишининг синхрон аспектида далилланган;
соҳа терминологик бирликларининг структуравий-семантик, контекстуал-семантик, синонимик, антонимик алоқаларини аниқлаш орқали лексик-морфологик хусусиятига кўра от ёки отлашган (субстантив) ва аниқловчига оид (атрибутив) лексемалардан иборат эканлиги тиллараро ўхшашлик ва манба тилда эса турли шаклдаги аббревиатураларнинг ясалиши ҳамда фаол қўлланилиши фарқли жиҳатларини намоён қилиши исботланган;
қиёсланаётган тилларда соҳа терминологик бирликлари таркибидаги миллий-маданий компонентларни қиёслаш орқали терминларни қўлланилишидаги “ўзга” маданиятга хос референтлар соҳа терминларига оид уникал хусусиятлар сифатида белгиланган;
инглиз, рус ва ўзбек тилларида лингвотаълимшунослик терминларининг шаклланиши, фаоллашуви ва ҳудудий қўлланилишига кўра лексик-семантикаси орқали терминларнинг ижтимоий-маданий контекстда мавжуд бўлиши далилланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Лингвотаълимшунослик терминологияси билан боғлиқ изланишлар натижаси асосида:
лингвотаълимшунослик соҳаси терминологик бирликларининг лингвистик хусусиятларининг турли ижтимоий-маданий контекстларга мос равишда яратилиши, умумистеъмол лексикани термин сифатида илмий-услубий қўллашига оид натижаларидан 2012-2016 йилларда бажарилган ФА-Ф1-Г041-рақамли “Ўзбек тили лексикаси ва терминологиясининг мустақиллик даври тараққиётини тадқиқ этиш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада белгиланган вазифаларни бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси 2021 йил 15 сентябрдаги 3/1255-2499-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида “Ижтимоий сиёсий терминларнинг қисқача изоҳли луғати”ни яратилишига хизмат қилган;
соҳа терминологик бирликларининг структуравий-семантик, контекстуал-семантик, синонимик, антонимик хусусиятларига кўра ишлаб чиқилган лингвомаданий таснифга оид хулосалардан 2015-2017 йилларда бажарилган А-1-219-рақамли “Таълим тизимида хорижий тил (инглиз) йўналишидаги олий таълим муассасаларида хорижий тилларни ўқитишда умумевропа стандартлари (CEFR) бўйича С1 даражасини эгаллашни таъминлайдиган ўқув-услубий мажмуа яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада белгиланган вазифаларни бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети 2021 йил 6 майдаги 04/384-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида бакалаврлар (инглиз тили) учун “Reading-2”, “Writing-1” ва “Listening” ўқув қўлланмаларини яратишга хизмат қилган;
лингвотаълимшунослик терминларининг шаклланиши, фаоллашуви ҳудудий қўлланилишига доир хулосалардан 2014-2015 йилларда бажарилган И-204-4-5-рақамли “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” номли инновацион тадқиқотлар лойиҳасида белгиланган вазифаларни бажаришда фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2020 йил 9 июлдаги 1100/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида электрон дарслик, мобил иловалар, электрон луғатлар, хорижий тилларни ўргатиш бўйича барча рақамли дастурлар яратилишига ва таълим жараёнида қўлланилишига хизмат қилган;
лингвотаълимшунослик терминларининг турли ижтимоий-маданий контекстларга мос равишда пайдо бўлиши ва қўлланилишидаги ижтимоий омилларга оид назарий хулосалардан “O’zbekiston” телерадиоканали ДУК “Маънавий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти томонидан тайёрланган “Таълим ва тараққиёт”, “Адабий жараён” радиоэшиттиришнинг 2020 йил сентябрь ва ноябрь ойларидаги эшиттиришларида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “O’zbekiston” телерадиоканали ДУКнинг 2021 йил 15 январдаги 04-25-68-сон маълумотномаси). Натижада мазкур радиоэшиттириш тингловчиларини лингвотаълимшунослик соҳаси терминологик бирликларининг ўрганишга бўлган кизиқишларини ошириш имкониятини кенгайишига хизмат қилган.