Рустамова Ибодатхон Икрамовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Абдулла Қаҳҳор насрий асарлари  поэтикаси” 10.00.02 – Ўзбек адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.DSc/Fil.260.
Илмий раҳбар: Сабирдинов Акбар Ғафурович, филология фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона  давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Расулова Умида Йўлдош қизи, филология фанлари доктори;  Ҳамдамов Улуғбек Абдуваҳобович, филология фанлари доктори; Носиров  Азмиддин Нормаматович, филология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади А.Қаҳҳор насрий асарлари поэтикасини бадиий талқин асосида аниқлаш, уни структур таҳлиллар билан боғлиқлиги, ровий ривоя тарзи ва образлар таҳлилини, илмий-назарий асосларини очиб беришдан иборат.
Ш.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ёзувчи насрий асарларида воқеликни бадиий талқин этишдаги ровий функцияси матн парчаларини умумлаштириш, ўқувчига қаратилган бадиий воқелик ҳақидаги маълумотларни тақдим этиш, йўналтирилган баёнотнинг ягона тизими доирасидаги ўзаро алоқадорлик далилланган;
ҳикоялардаги ровий позициясининг тарафкашлиги ва бетарафлиги, роман жанри имкониятларидан самарали фойдаланишдаги ёзувчи услуби, ровийнинг роман структурасидаги роли, муаллифнинг характер яратишдаги тил имкониятларидан, яъни ўхшатиш, перефраза каби тасвирий воситалардан фойдаланишдаги маҳорати исботланган;
асар структурасида ритмнинг ўрни, унинг мазмуний ва шаклий воситаларга боғлиқлиги,  ритмик бирликларнинг қаҳрамон ва персонажлар нутқидаги аҳамияти, ритм ҳосил қилувчи тиниш белгилари – кўп нуқта, қўштирноқ, сўроқ, ундов  белгилари бадиий матнда  етакчи шаклий восита эканлиги асосланган;
ёзувчи услубидаги ўзига хос жиҳатлар асар қаҳрамонларининг салбий характерларини шакллантиришда уларнинг ўз-ўзини фош этиш, деталларга хос динамиклик ва функционаллик, ироник ифодалардан фойдаланиш орқали унинг ХХ аср ўзбек насри тараққиётидаги муҳим ўринга эгалиги исботланган;
адибнинг образлар қиёфасини тасвирлаши, ровийнинг образларга нисбатан бўлган муносабати, маъқуллаган ва маъқулламаган, баъзан бетараф, баъзан тарафкашлик кўринишидаги қарашлари, тимсоллар ва прототиплар асосида образ яратиши, характерларни ишонарли чиқишидаги услубий маҳорати далилланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. А.Қаҳҳор насрий асарлари поэтикаси муаммоси тадқиқи бўйича олинган илмий натижалардан:
ёзувчи насрий асарларида воқеликни бадиий талқин этишдаги ровий функцияси матн парчаларини умумлаштириш, ўқувчига қаратилган бадиий воқелик ҳақидаги маълумотларни тақдим этиш, йўналтирилган баёнотнинг ягона тизими доирасидаги ўзаро алоқадорлик монологик ва диалогик нутқий муносабатлар орқали  ифодалашга оид хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими гуманитар фанлар илмий тадқиқот институти 2012-2017 йилларда бажарилган ФА-1-1006-рақамли ”Қоракалпоқ халқ қўшиқларининг текстологик таҳлили ва нашрга тайёрлаш” мавзусидаги илмий-амалий лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтининг 2022 йил 27 январдаги 27/1-сон маълумотномаси). Натижада текстологик таҳлилларнинг илмий мукаммаллигига эришилган;
асар структурасида ритмнинг ўрни, унинг мазмуний ва шаклий воситаларга боғлиқлиги,  ритмик бирликларнинг қаҳрамон ва персонажлар нутқидаги аҳамияти, ритм ҳосил қилувчи тиниш белгилари – кўп нуқта, қўштирноқ, сўроқ, ундов  белгилари бадиий матнда  етакчи шаклий восита эканлигига оид хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими гуманитар фанлар илмий тадқиқот институти 2012-2016 йилларда бажарилган ФА-0-43429-рақамли ”Қоракалпоқ фольклори ва адабиёти жанрларининг назарий масалаларини тадқиқ этиш” мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлиининг гуманитар фанлар илмий тадқиқот институти 2022 йил 21 январдаги 26/1-сон маълумотномаси). Натижада жанрларнинг назарий асослари тадқиқ этилишига эришилган;
ҳикоялардаги ровий позициясининг тарафкашлиги ва бетарафлиги, роман жанри имкониятларидан самарали фойдаланишдаги ёзувчи услуби, ровийнинг роман структурасидаги роли, муаллифнинг характер яратишдаги тил имкониятларидан, яъни ўхшатиш, перефраза каби тасвирий воситалардан фойдаланишдаги маҳорати эканлиги  “Жадид адабиёти тарихи” дарслигидаги назарий масалаларни ёритишда  фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 25 декабрдаги 538-сонли буйруғига асосан 538-283-рақамли гувоҳнома). Натижада  ушбу илмий хулосалар  дарслик материалларини илмий жиҳатдан бойитишга хизмат қилган;
ёзувчи услубидаги ўзига  хос жиҳатлар асар қаҳрамонларининг салбий характерларини шакллантиришда уларнинг ўз-ўзини фош этиш, деталларга хос динамиклик ва функционаллик, ироник ифодалардан  фойдаланиш орқали унинг ХХ аср ўзбек насри тараққиётидаги ўрнига оид масалалардан  А-1-070  рақамли “Абдулла Қаҳҳор истиқлол адабиётшунослиги кўзгусида” мавзусидаги амалий лойиҳани бажаришда  фойдаланилган (Абдулла Қаҳҳор уй-музейининг 2022  йил  17 августдаги 01-02/42-сон маълумотномаси). Натижада тадқиқот юзасидан чоп этилган монография, мақола, тезис ва бошқа материаллар билан грант хулосалари ва музей фонди бойитилган;
адибнинг образлар қиёфасини тасвирлаши, ровийнинг образларга нисбатан бўлган муносабати, маъқуллаган ва маъқулламаган, баъзан бетараф, баъзан тарафкашлик кўринишидаги қарашлари, тимсоллар ва прототиплар асосида образ яратиши, характерларни ишонарли чиқишидаги услубий маҳоратига бағишланган материалларидан Туркия давлати Artvin Coruh университетидаги “Абдулла Қаҳҳор ҳикоячилиги” номли амалий лойиҳада фойдаланилган (Artvin Coruh университетининг 2021 йил 12 декабрдаги – Е. 4635-сон маълумотномаси). Натижада ижодкор насрий асарларининг поэтик ўзига хослигини белгилашдаги тадқиқот юзасидан чоп этилган материаллар билан   грант хулосалари  ва  фонди бойитилган.