Qozoqboeva Dilfuzaxon Ilxomjon qizining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
 

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Ingliz va o‘zbek tillarida “quloq” leksik-semantik maydonini tashkil qiluvchi til birliklari tadqiqi”, 10.00.06 – Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.4.PhD/Fil1629.
Ilmiy rahbar: Shokirov Sherali Ibrohimovich, filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston milliy universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01 (bir martalik).
Rasmiy opponentlar: Ahmedov Oybek Saparbaevich, filologiya fanlari doktori, professor; Rashidova Nargiza Baxtiyarovna, filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD).
Etakchi tashkilot: Farg‘ona davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi o‘zbek va ingliz tillarida “quloq” leksik-semantik maydonini hosil qiluvchi lisoniy birliklarning funksional hamda struktural-semantik xususiyatlarini  ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
qiyoslanayotgan o‘zbek va ingliz tillarida so‘z yasash imkoniyatlari, quloq semasi qatnashgan leksemalar tizimi takomillashtirilib, “quloq” semantikasi atrofiga birlashgan lisoniy birliklarning ingliz tilida 12 ta, o‘zbek tilida 11 ta strukturaviy modeli ishlab chiqilgan;
“quloq” arxisemasining yadrosini yaqin ma’nodoshlik munosabatida bo‘lgan leksemalar, uning periferiyasini esa distant ma’noli poylamoq, quloq tashlamoq, eshitmoq kabi leksemalar tashkil etishi asoslangan;
o‘zbek tilida ”quloq” semantik maydoni konstituentlarining til birliklari bilan ifodalanishiga oid 13 ta tip, ingliz tilida esa 20 ta tip mavjudligi asoslangan;
“quloq” leksik-semantik maydoni tarkibidagi leksemalarning lisoniy xususiyatlarida ma’no jihatdan zidlanuvchi quloq – quloqsiz, quloq solmoq –eshitmaslik, ear – earless – earlessness, to ear – ear no ear hodisalar va ularning “ear” leksemasiga dis-, -less suffikslarini qo‘shish va o‘zbek tilida ham –siz, -ma inkor suffikslarini qo‘shish natijasida shakllanish omillari dalillangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Ingliz va o‘zbek tillaridagi “quloq” leksik-semantik maydonining chog‘ishtirma tadqiqi tadqiqi bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
“quloq” arxisemali leksema uning dominantini, yaqin ma’nodoshlik munosabatda bo‘lgan leksemalar yadrosini, distant ma’noli leksemalar esa uning periferiyasini tashkil etishi asoslanganligi, “quloq” leksik-semantik maydoni tarkibidagi ma’no jihatdan zidlanuvchi leksimalarning lisoniy xususiyatlari va ularning shakklanish omillari dalillanganligiga doir ilmiy-nazariy xulosalardan F-OT-2021-419 raqamli “Davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ingliz tili o‘qituvchilarining kasbiy kompetensiyasini oshirish kursi uchun elektron plotformasini yaratish (PreschoolPDP)” mavzusidagi  amaliy loyihada foydalanilgan (Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston milliy universitetining 2021 yil 20 dekabrdagi 02-11/11/8479-son ma’lumotnomasi). Natijada davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ingliz tili o‘qituvchilarining kasbiy kompetensiyasini oshirish kursi uchun mo‘ljallangan elektron platforma mazmuni boyitilgan;
o‘zbek xalqining boy milliy til an’ananalari, nomoddiy madaniy merosi, ijtimoiy qadriyatlarimizning millatlararo munosabatlarini yo‘lga qo‘yish va aloqalarini mustahkamlash haqidagi ilmiy xulosalardan “Mamlakatimizda millatlararo munosabatlarni yanada rivojlantirish va uyg‘unlashtirish”ga doir uslubiy ko‘rsatmalar dasturini tayyorlashda foydanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligining 2022 yil 1 martdagi 01-12-05-781- son ma’lumotnomasi). Natijada ingliz va o‘zbek til boyliklarining keng qamrovli o‘rganilishi va uning o‘ziga xos xusuiyatlarini o‘rganishga imkon yaratilgan;
 “quloq” leksik–semantik maydonining chog‘ishtirma tadqiqi asosida erishilgan ilmiy-nazariy xulosalardan “O‘zbekiston” telekanalining “Oydin hayot LIVE” hamda “Assalom, O‘zbekiston!” ko‘rsatuvlari ssenariylarini tayyorlashda foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining 2021 yil 8 noyabrdagi 01-14-1750-son ma’lumotnomasi). Natijada ko‘rsatuvlar saviyasi madaniyatlararo muloqotga doir muhim lingvistik ma’lumotlar bilan boyitilgan.