Элова Умида Рўзимуродовна
фалсафа доктори  (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ҳ.У. Лонгфеллонинг “Ҳаявата ҳақида қўшиқ” романтик достонининг тарихий-маданий ва лингвопоэтик жиҳатлари ва уларни таржимада сақлаш имкониятлари», 10.00.06 - Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.1/PhD/Fil826.
Илмий раҳбар: Тухтасинов Илҳомжон Мадаминович, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат чет тиллар институти, PhD.03/30.12.2019.Fil/Ped83.01.
Расмий оппонентлар: Хайруллаев Хуршид Зайниевич, филология фанлари доктори (DSc), доцент;  Махмудова Наргиз Алимовна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ҳ.У.Лонгфеллонинг “Ҳаявата ҳақида қўшиқ” достонининг тарихий-маданий, лингвопоэтик жиҳатларини аниқлаш, таржима матнини илмий-назарий жиҳатдан очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“ҳаявата ҳақида қўшиқ” романтик достонининг ўзбек тилига таржималари лингвопоэтик таҳлилга тортилиб, асарнинг диний, индвидуал шахсга оид, маънавий каби тарихий-маданий асослари ва манбалари очиб берилган;
поэтик асарлар таржимасида фонемик, сўзма-сўз, сатрма-сатр, қофияли, назмдан-насрга ҳамда қофиясиз таржима методларини қўллаш орқали бадиий-эстетик бўёқдорликни сақлаб қолиш имкониятлари асосланган;
“ҳаявата ҳақида қўшиқ” достонининг таржимасида учрайдиган синтактик ва лексик муаммоларнинг синтактик тузилишини қайта яратиш, функционал эквивалентлик, траснлитерация, модуляция, экспликация каби таржима усулларидан фойдаланиш орқали бартараф этиш мумкинлиги далилланган;  
шеърий матн таржимасининг синтактик, лексик-семантик ва стилистик хусусиятларини тадқиқ этишда, адекват шеърий таржиманинг трансформация, сўз қўшиш, қайта жойлаштириш, сўз тушириб қолдириш усуллари очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ҳ.У.Лонгфелло романтик поэмаларининг ўзбек тилига қилинган таржималарини лингвопоэтик жиҳатдан таҳлил этиш жараёнида олинган илмий натижалар асосида:
Ҳ.У.Лонгфеллонинг асарларидаги ўзига хос образларнинг ўзбек адабиётида бадиий талқини, XIX аср инглиз гуманистик адабиёти эхтиёжлари, романтизм даври кишиларнинг ички орзу умидлари тимсоли сифатида тасвирлангани ҳамда Ҳ.У.Лонгфелло романтик поэмаларининг И. Бунин ва А.Абдураззоқ каби шоир-таржимонлар томонидан амалга оширилган таржималарининг лингвопоэтик таҳлили бўйича олинган хулосалар И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” номли инновацион тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 27 январдаги 231/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, Ҳ.У.Лонгфеллонинг “Ҳаявата ҳақида қўшиқ” достонида Ҳаявата образининг жасорати, диёнати, қатъиятлилиги, одиллиги, меҳнатсеварлиги ўз халқига оталарча ғамхўрлиги, эътиқотли қабила боши сифатида ижобий талқин этилгани хақидаги илмий натижаларнинг қўлланилиши буюк сиймоларнинг бадиий матнда акс этиши ва уларни таҳлил этиш ҳамда чуқур ўрганиш имконини берган;
Шарқ ва Европа тамаддунлари ўртасидаги диалогнинг, шунингдек, инглиз романтизм адабиёти ёрқин вакили Ҳ.У.Лонгфеллонинг романтизм услубидаги асарларининг ўзбек тилига қилинган таржималари лингвопоэтик таҳлилининг ўзига хос жиҳатларини очиб беришга оид хулосалардан ОТ-Ф1-69 “Санкт-Петербург қўлёзмалар институти ва ТДШИ ҳузуридаги Шарқ қўлёзмалар марказида сақланаётган Хоразм адабий манбаларининг комплекс тадқиқи” мавзусидаги фундаментал илмий тадқиқот лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 25 февралдаги 89-03-801-сон маълумотномаси). Натижада, Ҳ.Лонгфелло романтик поэмалари таржималарининг лингвопоэтик таҳлили тарихий шароит ва адабий ҳаётда маданиятлараро диалог масалаларини ёритишга маълум даражада хизмат қилган ва инглиз тилидан ўзбек тилига қилинган бевосита таржималарни қиёслаш имконияти пайдо бўлган;
Ҳ.У.Лонгфелло романтик поэмалари (“Гиперион”, “Оқшом овози”, “Ҳаявата ҳақида қўшиқ” асарлари, “Кавана”, “Майлз Стендиш совчилиги” поэмалари)нинг И.Бунин, А.Абдураззоқ каби шоир-таржимонлар томонидан амалга оширилган таржималарининг лингвопоэтик таҳлили бўйича олинган хулосалардан И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” номли инновацион тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 25 февралдаги 89-03-801-сон маълумотномаси). Натижада, лингвопоэтик таҳлил хулосалари “Таржимашуносликка кириш”, “Таржима назарияси ва амалиёти”, “Бадиий таржима”, “Адабиётшунослик”, “Адабиёт назарияси” каби фанларнинг назарий ҳамда амалий масалаларини бойитишга ва янгича ёндашувлар имкониятларини очиб беришга асос бўлган;
ўзбек тилини ўқитишда инглиз тили шеъриятининг ўрни (Ҳ. Лонгфелло шерияти мисолида), аслият ва таржима матнларнинг тарихий-қиёсий, қиёсий-типологик, лингвистик ва поэтик таҳлили бўйича олинган натижалар Жиззах вилоят телерадиокомпаниясининг “Ассалом Жиззах” маърифий-бадиий дастурини тайёрлашда фойдаланилган (Жиззах вилоят телерадиокомпаниясининг 2 декабрдаги 2020 йилдаги 02-08/924-сон маълумотномаси). Натижада, кўрсатув мазмун-мундарижасининг илмий-оммабоплиги таъминланган ҳамда янги манбалар билан бойиган.