Шарипова Азиза Абдуманаповнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.  

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Стилистик синонимлар таржимасининг лингвокультурологик хусусиятлари (инглиз ва ўзбек тиллари материаллари асосида)”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик. (филология фанлари).

Диссетация мавзуси рўйҳатга олинган рақам: D2017.2.PhD/Fil184

Илмий раҳбар: Қамбаров Носир Мансурович, филология фанлари номзоди, доцент. 

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик институти, DSс.27.06.2017.Fil.21.01.

Расмий оппонентлар: Сиддикова Ирода Абдузухуровна, филология фанлари доктори; 

Худойберганова Дурдона Сидиковна, филология фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат чет тиллари институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳмиятга молик.      

II. Тадқиқотниинг мақсади бадиий матн таржимасида стилистик синонимларнинг лингвокультурологик хусусиятларини  очиб беришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 

ташқи ва ички синонимларни умумлаштириш, конкретлаштириш, сўз қўшиш ва сўзни тушуриб қолдириш йўллари орқали таржима қилиниши асосланган;

стилистик синонимларнинг турли қатламлари ўртасидаги фарқ ва ўхшашликларни  чоғиштириш таржимада асосий ҳисобланган сўз танлаш масаласини ижобий ҳал этиш билан чамбарчас боғлиқлиги исботланган;

стилистик синонимларни таржима қилишда қўлланиладиган лексик-семантик ҳамда стилистик трансформациялардан фойдаланишнинг усуллари ишлаб чиқилган;

матндаги стилистик синонимлар қаторларининг адабий тил модели – оддий сўзлашув тили,  адабий тил модели – шевага оид сўз, миллий тил бирлиги – ўзлашган модел, полисемия модели, матн модели, фразеологик моделлари аниқланди;

стилистик синонимларни таржима қилишнинг лингвокультурологик жиҳати ёритилган ҳамда улар орқали адекватликка эришишга, таржима сифатини таъминлашга хизмат қиладиган лингвистик ва экстралингвистик омиллар далилланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Инглиз ва ўзбек тилларида стилистик синонимларни таржима қилишнинг линвокультурологик хусусиятларини тадқиқ қилиш жараёнида ишлаб чиқилган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:

ташқи ва ички синонимларнинг турли йўллар билан таржима қилиниши Тошкент  ахборот технологиялари университети, Тошкент  ахборот технологиялари университети  Урганч ва Нукус филиаллари, Ал-Хоразмий номидаги Урганч давлат университетларининг  ўқув жараёнларига татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2016 йил 20 декабрдаги 89-03-3448-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижаларидан олий таълим муассасалари фаолиятида талабаларнинг билим даражасини оширишда, уларга стилистик синонимларни ўргатишда, коммуникатив нутқини оширишда асос бўлиб хизмат қилган;

стилистик синонимларнинг турли қатламлари ўртасидаги фарқларни ва ўхшаш жиҳатларни  чоғиштириш асосида юзага келган назарий қарашлар, таржимада сўз танлаш масаласини ижобий ҳал этиш ҳақидаги хулосалар “VOCABULARY FOR HARDWARE IN COMPUTING” ўқув қўлланмасига жорий қилинган (303-005 рақамли гувоҳнома). Синонимларни таржима қилишда талабалар сўз бойлигини  оширишга хизмат қилган; 

стилистик синонимларни таржима қилишда қўлланиладиган лексик-семантик ҳамда стилистик трансформациялардан фойдаланиш усули Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университетида давлат бюджети томонидан молиялаштирилган (ИОТ-2016-4-4 сон инновацион лойиҳа)да тузилган   “Ахборот хавфсизлиги бўйича атама ва тушунчаларнинг рус, ўзбек ва инглиз тилларидаги изоҳли луғати”га жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2017 йил 25 октябрдаги 89-03-2527-сон маълумотномаси). Қўлланилган барча таржима трансформациялари таржима адекватлигини таъминлашга хизмат қилган;

таржима сифатини таъминлашга хизмат қиладиган лингвистик ва экстралингвистик омиллар ҳақидаги хулосалар «HARDWARE IN COMPUTING» (Inglizcha-o‘zbekcha-inglizcha axborot texnologiyalari sohasida qurilma terminlariga oid izohli lug‘at)  ўқув адабиёти мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси интеллектуал мулк агентлигининг DGU 04859-сон гувоҳномаси). Бу хулосалар стилистик маънога эга бўлган сўзларнинг эквивалентини танлашга ёрдам берган.