Султонов Пўлатжон Салимовичнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Фарғона ботиғи палеоген ётқизиқларининг фациал-палеогеографик хусусиятлари ва улар билан боғлиқ фойдали қазилмалар», 04.00.01–Умумий ва минтақавий геология (геология-минералогия фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.DSc/GМ17.

Илмий маслаҳатчи: Мирзаев Абдуразак Умирзакович, геология-минералогия фанлари доктори.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Геология ва геофизика институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Минерал ресурслар илмий-тадқиқот институти, Геология ва геофизика институти, Гидрогеология ва инженерлик геологияси институти, Сейсмология институти, Ўзбекистон Миллий университети ва Тошкент давлат техника университети, DSc.27.06.2017.GM.40.01.

Расмий оппонентлар: Абдуллаев Рахмат Нуриллаевич, геология-минералогия фанлари доктори, профессори; Хусанов Султонбой Тўхтаевич, геология-минералогия фанлари доктори, профессор; Троицкий Виталий Иванович, геология-минералогия фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Нефть ва газ конлари геологияси ҳамда қидируви институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Фарғона ботиғида тарқалган палеоген ётқизиқларининг фациал-палеогеографик хусусиятларини аниқлаш, номаъдан фойдали қазилмаларни башоратлаш мезонларини ишлаб чиқиш ва уларнинг истиқболли майдонларини ажратишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

Фарғона ботиғидаги палеоген даври қатламларининг тавсилий таҳлиллари асосида кесмалар тузилишига аниқликлар киритилган ва илк маротаба уларнинг ўзига хос хусусиятлари билан фарқ қилувчи 9 та тури ажратилган;

палеоген даври ётқизиқларининг стратиграфик табақаланиш схемаси такомиллаштирилган ва биринчи марта 12 та ритмопачкалар ажратилган, уларнинг ҳар бири учун 1:200000 миқёсли тавсилий фациал-палеогеографик хариталари тузилган;

биринчи марта Фарғона ботиғининг палеоген даври ётқизиқлари сув ости делталари, саёз қўлтиқлар (лагуналар), уринма тўлқинлар ва марказий тиниш фациал камарлари ва зоналари ҳукмрон бўлган динамик фациал шароитларда ҳосил бўлганлиги аниқланган;

илк бор тадқиқот ҳудудининг палеоген ётқизиқлари гилли жинслари таркибидаги асосий гил минерали бўйича ажратилган ассоциацияларнинг тарқалиши палеоген даврининг чўкинди тўпланиш фациал шароитлари билан бевосита боғлиқ эканлиги исботланган;

Фарғона ботиғининг палеоген даври ётқизиқлари билан боғлиқ номаъдан фойдали қазилмаларнинг стратиграфик, фациал ва минералогик-геокимёвий башоратлаш мезонлари ишлаб чиқилган ва истиқболли майдонлари ажратилган;

Фарғона ботиғининг палеоген ётқизиқларида аниқланган монтмориллонитли, гидрослюдали, палигорскитли гиллар ҳамда фосфорит сақловчи жинслардан иқтисодиётнинг янги соҳаларида фойдаланиш имкониятлари исботланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Фарғона ботиғи палеоген ётқизиқларининг фациал-палеогеографик хусусиятларини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:

такомиллаштирилган ритмостратиграфик схема ва улар асосида тузилган фациал-палеогеографик хариталар Ўзбекистон Республикасининг Давлат геология ва минерал ресурслар қўмитаси корхоналарида жорий этилган («Ўздавгеолқўм»нинг 2017 йил 23 августдаги 04/01-сон маълумотномаси). Натижада палигорскитли (Қамишбоши, Тул, Янгиер), монтмориллонитли ва гидрослюдали гиллар (Шўрсу, Чимён, Варзик), фосфорит сақловчи жинслар (Шўрсу, Гузан, Тапчар, Оқ тупроқ), гипслар (Шўрсу, Тул), доломитлар (Шўрсу), кварц қумлари (Сулюкта), органоген оҳактошлар (Шўрсу, Ғова, Каттакўргон) ва ишкорий бентонитларнинг (Лагон) янги истиқболли кон  намоёнлари аниқланган;

гидрослюдали гиллардан лёссимон жинслар таркибига қўшиб, қурилиш ғиштлари мустаҳкамлигини ошириш бўйича олиб борилган илмий тадқиқот натижалари Ўзбекистон Республикасининг Давлат геология ва минерал ресурслар қўмитасининг корхоналарида жорий этилган («Ўздавгеолқўм»нинг 2017 йил 23 августдаги 04/01-сон маълумотномаси). Натижада республиканинг Тошкент вилоятидаги «Бўз-сув-2», «Эски қовунчи», «Абдуфаттох Барака», «Дўстлик», «Бекобод-1», Самарқанд вилоятидаги «Бекмурод», Сурхондарё вилоятидаги «Мирқоракўз», Жиззах вилоятидаги «Туронстарт», Андижон вилоятидаги «Малагра» лессимон жинс конлари захираларини баҳолаш ва юқори сифатли ғишт ишлаб чиқариш заводларини ишга тушириш имкониятлари яратилган;

номаъдан фойдали қазилмаларни башоратлашнинг стратиграфик, фациал ва минерало-геокимёвий мезонлари олий таълим муассасаларининг геология таълим йўналиши бўйича «Фойдали қазилмаларни қидириш ва разведка қилиш» номли дарслигида ўз ифодасини топган. (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2017 йил 21 августдаги 303-056-сон гувоҳномаси). Натижада таълим жараёнида машғулотлар мазмунини такомиллаштиришга, ўқув дастурларини тайёрлаш ҳамда фанни ўқитишда таълим самарадорлигини оширишга эришилган.