Рафиков Ваҳоб Асомовичнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Геосистема деструкция ва деградациясининг чегаралари ва хусусиятлари ҳамда қайта тикланиши», 11.00.01–Табиий география (география фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.DSc/G16.

Илмий маслаҳатчи: Якубов Мурат Адилович, техника фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Сейсмология институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.27.06.2017.G.01.06.

Расмий оппонентлар: Абдулкасимов Али, география фанлари доктори, профессор; Нигматов Асқар Нигматуллаевич, география фанлари доктори, профессор; Хикматов Фазлиддин Хикматович, география фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: антропоген геотизимлар деструкцияси ва деградацияси хусусиятларини аниқлаш ва асослаш, қайта тиклаш меъёрларини баҳолаш ҳамда Оролбўйи ва Орол денгизи фаолияти режимини бошқариш бўйича тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

Амударё қуйи оқими ва денгизнинг қуриган қисми геотизимлари ўзгариш динамикасини изобаталар асосидаги илмий прогнозлари ишлаб чиқилган;

Орол денгизининг қуриган қисми ва Амударё дельтаси текслиги тупроқ қатламларида туз йиғилишининг турлари ва хусусиятлари аниқланган;

табиий мелиоратив мажмуаларининг литологик-геоморфологик тузилиши билан боғлиқ гидрологик ва гидрокимёвий кўрсаткичлари аниқланган;

маҳаллий арид зоналар табиий шароитларини ҳисобга олувчи, чўлланиш разрядлари, тезлиги, ички ва умумий чўлланишнинг майдон, миқдор ва мезон кўрсаткичларини аниқлаш имконига эга чўлланиш хавфини хариталаштириш такомиллаштирилган;

табиий, антропоген ва техноген омиллар таъсирида арид геотизимлар деструкция ва деградациясининг локал ландшафт-индикация жараёнларини аниқлаш имконига эга, келажакда кутилаётган чўлланиш зоналарини аниқлаш услуби такомиллаштирилган;

 Орол денгизининг қуриган қисмда ўрмонзорларни тезкор табиий алмашинув-кўпайиш жараёнига имкон берувчи ва минтақадаги экологик инқирозни кескин камайтириш хусусиятига эга, қисқа муддатда тор, энсиз ва кенг қатор майдонларда ўрмонзорлар ҳамда чорва-озуқабоп яйловзорларни яратиш усуллари такомиллаштирилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Оролбўйи ва Орол денгизи қуриган туби геотизимларини қайта тиклаш бўйича ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:

Орол денгизининг қуриган қисмда ўрмонзорларни тезкор табиий алмашинув-кўпайиш жараёнининг такомиллаштирилган услуби Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳит муҳофазаси давлат қўмитасига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳит муҳофазаси давлат қўмитасининг 2017 йил 10 октябрдаги 3/2-4711-сон маълумотномаси). Натижада Оролбўйи ҳудудида ўрмонзорлар майдонининг кенгайишига ҳамда геоэкологик инқирознинг камайиш имконини берган;

Орол денгизи ва Оролбўйи минтақасидаги экологик инқирозни кескин камайтириш хусусиятига эга, қисқа муддатда тор, энсиз ва кенг қатор майдонларда ўрмонзорлар ҳамда чорва-озуқабоп яйловзорлар яратишнинг такомиллаштирилган услуби Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳит муҳофазаси давлат қўмитаси амалиётига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳит муҳофазаси давлат қўмитасининг 2017 йил 10 октябрдаги 3/2-4711-сон маълумотномаси).НатижадаОролбўйи ва Орол денгизининг қуриган қисмда ўрмонзорларни тезкор табиий алмашинув-кўпайиш жараёнинг имконини берган;

Амударё дельтаси ва Оролбўйида чўллашиш хавфини хариталаштиришнинг такомиллаштирилган услуби Қорақалпоғистон Республикаси Экология ва атроф-муҳит муҳофазаси давлат қўмитасига жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Экология ва атроф-муҳит муҳофазаси давлат қўмитасининг 2017 йил 9 февралдаги 01/78-сон маълумотномаси). Натижада минтақадаги чўллашишга қарши курашиш, ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш ва геоэкологик вазиятни камайтириш имконини берган;

яқин йиллар ичида кутилаётган чўллашиш зоналарини аниқлашнинг такомиллаштирилган услуби Қорақалпоғистон Республикаси Экология ва атроф-муҳит муҳофазаси давлат қўмитасига жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Экология ва атроф-муҳит муҳофазаси давлат қўмитасининг 2017 йил 9 февралдаги 01/78-сон маълумотномаси). Натижада экологик ҳолатнинг ўзгаришини географик прогнозлаш ҳамда режали ва доимий экологик мониторинг олиб бориш имконини берган.