Sayt test rejimida ishlamoqda

Мисиров Комолиддин Мамасабировичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Экологик харажатлар ҳисоби ва аудити методологиясини такомиллаштириш», 08.00.08 – Бухгaлтeрия ҳисoби, иқтисoдий тaҳлил вa aудит (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1.DSc/Iqt354.
Илмий маслаҳатчи: Кудбиев Давлатбай, иқтисoдиёт фaнлaри дoктoри, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент молия институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент молия институти, DSc.03/30.12.2019.I.17.01
Расмий оппонентлар: Пардаев Мамаюнус Каршибоевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Ибрагимов Абдугафур Каримович, иқтисoдиёт фaнлaри дoктoри, профессор; Аликулов Абдимўмин Исматовичлар иқтисодиёт фанлари доктори, доцент
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади экологик харажатлар ҳисоби ва аудити методологиясини такомиллаштиришга қаратилган илмий-услубий таклиф ҳамда амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
хўжалик юритувчи субъектларда экологик харажатлар ҳисобини аниқлигини таъминлашда 0870-«Экологик активларга капитал қўйилмалар» ва 2200 - «Жорий экологик харажатлар» номли ишчи синтетик счётларини киритиш асосида ҳисоб сиёсати такомиллаштирилган;
экологик харажатлар ҳисоби ва ҳисоботига ахборотларнинг қиёсланувчанлиги тамойилини киритиш хўжалик субъектларнинг инвестицион жозибадорликни ошириши ҳамда молиявий ҳисоботининг халқаро стандартларига мувофиқлаштиришга хизмат қилиши асосланган;
хўжалик юритувчи субъектларда атроф-муҳитга етказаётган зараридан келиб чиқиб, табақалаштирган ҳолда ихтиёрий ёки мажбурий шаклда экологик харажатлар аудитини ўтказиш зарурлиги илмий асосланган;
экологик аудитор хулосаси натижасида буюртмачига етказилган зарар экологик аудит ташкилоти томонидан қопланиши лозимлиги илмий асосланган;
«экологик харажатлар» ва «экологик ҳисоб» тушунчасига хўжалик юритувчи субъектларнинг экологик фаолиятида юзага келадиган компенсация тўловлари, чиқиндиларни жойлаштириш билан боғлиқ харажатлар тўғрисидаги иқтисодий ахборотларни киритиш, қайта ишлаш ва ҳисобга олиш орқали такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Экологик харажатлар ҳисоби ва аудити методологиясини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
хўжалик юритувчи субъектларда экологик харажатлар ҳисобини аниқлигини таъминлашда 0870-«Экологик активларга капитал қўйилмалар» ва 2200 - «Жорий экологик харажатлар» номли ишчи синтетик счётларини киритиш асосида ҳисоб сиёсатига киритиш бўйича таклифи «Навоийазот» ва «Фарғонаазот» акциядорлик жамиятилари ҳисоб сиёсатида ўз аксини топган («Ўзкимёсаноат» АЖнинг 2022 йил 28 январдаги 22288-сон маълумотномаси). Натижада, корхоналар ҳисоб сиёсатида белгиланган бухгалтерия ҳисоби ишчи счётлар режасида экологик харажатларни ҳисобга олиниши капитал ва жорий счётларда алоҳида акс эттириш орқали экологик фаолиятга доир ишончли ахборотлар билан таъминланишига эришилган, экологик харажатлар тўғрисидаги маълумотларни умумлаштириш ва назорат қилиш имконини берган;
экологик харажатлар ҳисоби ва ҳисоботига ахборотларнинг қиёсланувчанлиги тамойилини киритиш хўжалик субъектларнинг инвестицион жозибадорликни ошириши ҳамда молиявий ҳисоботининг халқаро стандартларига мувофиқлаштириш бўйича таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 24 февралдаги ПҚ-4611-сон «Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларига ўтиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисидаги» қарорини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2021 йил 20 ноябрдаги 06/04-02-32/2415-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида, тадбиркорлик субъектлари фаолиятига оид ахборотларнинг шаффофлиги таъминланиб, хорижий инвестицияларнинг миллий бозорга кириб келиши, инвесторларнинг манфаатини ҳимоя қилиш, молиявий ҳисоботларни халқаро стандартлар асосида шакллантириш имкониятини берган;
хўжалик юритувчи субъектларда атроф-муҳитга етказаётган зараридан келиб чиқиб, табақалаштирган ҳолда ихтиёрий ёки мажбурий шаклда экологик харажатлар аудитини ўтказиш таклифи Ўзбекистон Республикасининг 2021 йил
15 мартдаги ЎРҚ-678-сон «Экологик аудит тўғрисида»ги қонуннинг «Экологик аудит шакллари» деб номланган 8-моддасида қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг 2021 йил 4 июндаги 02/4-3-сон маълумотномаси). Натижада, хўжалик юритувчи субъектларнинг экологияга таъсир кўрсатиш хавфлилик даражасидан келиб чиқиб уларни алоҳида турларга ажратиш, хусусан, мажбурий ва ихтиёрий экологик аудит ўтказиладиган фаолият турлари таснифланган ҳамда атроф-муҳитни муҳофаза қилиш воситаси сифатида экологик аудитнинг роли ва ўрнини оширишга хизмат қилган;
экологик аудитор хулосаси натижасида буюртмачига етказилган зарар экологик аудит ташкилоти томонидан қопланиши лозимлигига доир таклифи Ўзбекистон Республикасининг 2021 йил 15 мартдаги ЎРҚ-678-сон «Экологик аудит тўғрисида»ги Қонуннинг «Экологик аудиторлик ташкилотининг жавобгарлиги» деб номланган 12-моддасида қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг 2021 йил 4 июндаги 02/4-3-сон маълумотномаси). Натижада, хўжалик юритувчи субъектларининг атроф-муҳитни муҳофаза қилишга доир фаолиятига экологик аудиторлик ташкилоти томонидан берилган сохта хулосаси натижасида буюртмачига етказилган зарарларни қонунчиликда белгиланган тартибда қопланиши, экологик аудиторлик ташкилоти томонидан аудиторлик сохта хулосасини беришнинг олдини олиш имкониятини яратган;
«экологик харажатлар» ва «экологик ҳисоб» тушунчасига хўжалик юритувчи субъектларнинг экологик фаолиятида юзага келадиган компенсация тўловлари, чиқиндиларни жойлаштириш билан боғлиқ харажатлар тўғрисидаги иқтисодий ахборотларни киритиш, қайта ишлаш ва ҳисобга олиш орқали такомиллашган муаллифлик ишлаб чиқилган таърифи «Молиявий ва бошқарув ҳисоби» дарслигида қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 14 июндаги 531-сон буйруғи билан тасдиқланган муаллифлик гувоҳномаси). Бунинг натижасида хўжалик юритувчи субъектларда экологик харажатлар ҳисоби ва ҳисоботининг назарий - услубий жиҳатдан таърифи такомиллашган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish