Rotshteyn Vladimir Moiseevichning 
Fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Reaksiya mahsulotlarining spektroskopik tahlilidan foydalanib monosilan sintezining texnologik jarayonini optimallashtirish”, 01.04.05 – Optika (texnika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: - B2022.1.DSc/T492
Ilmiy maslaxatchi: Ashurov Xatam Baxronovich, texnika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston Respublikasi Fanlar
Akademiyasi Ion-plazma va lazer texnologiyalari instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Ion-plazma va lazer texnologiyalari instituti huzuridagi DSc.02/30.12.2019.FM.65.01 raqamli Ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: Otajonov Shavkat, fizika-matematika fanlari doktori, professor; Kremkov Mixail Vital`evich, fizika-matematika fanlari doktori, professor; Eshchanov Baxodir Xudayberganovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor;
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat texnika universiteti
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy va nazariy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotining maqsadi monosilan sintezi misolida texnologik jarayonlarda, standartlar mavjud bo‘lmagan kimyoviy reaksiyalar yangi mahsulotlari uchun yuqori darajadagi murakkab tahliliy tadqiqotlar natijalari asosida xromato-mass-, IQ Fur`e va Raman spektrometrlarida ekspress-tahlil rejimini amalga oshirish usulini ishlab chiqish va yaratish, xamda ekspress-tahlil rejimida o‘tkazilgan tadqiqotlar natijalarini tahlil qilish asosida monosilan sintezi uchun yuqori texnologiyali texnologik jarayonni optimallashtirish va amalda qo‘llashdan iborat.
III.Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
 birinchi marta monosilan sintezining texnologik jarayoni reaksiya mahsulotlarini kompleks analitik tadqiqotlar doirasida reaksiya mahsulotlari tarkibini ekspress rejimda va standartlarsiz boshqarish uchun moslashtirilgan gaz xromatografiya-mass-spektrometr, IQ-spektrometr va Raman spektrometr yordamida ushbu mahsulotlarning tahlil sifat va miqdoriy tahlilini o‘tkazish usullari ishlab chiqildi va shakllantirildi;
birinchi marta texnologik jarayon mahsulotlarini kompleks analitik tadqiqotlar natijalaridan foydalangan holda monosilan sintezining fantalab texnologik jarayoni mahsulotlarini miqdoriy ekspress tahlil qilish uchun kalibrlash grafiklarini tuzishning original usuli yaratildi va amalga oshirildi;
birinchi marta kompleks analitik tadqiqotlar natijalaridan foydalanib, oraliq bosqich mahsulotlarini va monosilan ishlab chiqarish texnologiyasining yakuniy jarayonlarini o‘rganishda miqdoriy ekspress tahlil rejimida, xamda standartlar mavjud bo‘lmaganda faqatgina IQ spektrometri yoki faqat Raman spektrometrini qo‘llab to‘liq tahlil o‘tqazish uchun ekspress tahlil usullari va algoritmlari ishlab chiqildi va amalga oshirildi; 
Raman spektrometri yoki IQ spektrometridan foydalangan holda tahlil o‘tqazish vaqti 8 daqiqadan ko‘p bo‘lmagan davrda namuna tarkibidagi tekshiriluvchi moddalarni butun tekshiruv diapazonida (0,4-0,5)% dan ko‘p bo‘lmagan xatolik bilan miqdoriy tahlilini o‘tqazish va tarkibdagi aralashmalar bo‘yicha namunaning sifat tahlili o‘tqazishning imkonini beruvchi ekspress tahlil usuli ishlab chiqildi;
spektroskopik usullar yordamida o‘tqazilgan tahlillar natijalariga asoslanib, metallurgik kremniyning konversiyasi 99% dan yuqori va trietoksisilan uchun selektivligi 95% dan ortiq bo‘lgan monosilan sintezining texnologik jarayonining reaksiyalari uchun optimal sharoitlar eksperimental tarzda o‘rnatildi;
birinchi marta ekspress tahlil natijalari asosida monosilan sintezi texnologiyasini uning texnologik jarayonlarining vaqt, massa va energiya parametrlariga bo‘yicha optimallashtirish amalga oshirildi va texnologik jarayonlar sonini ikkitaga qisqartirishga erishildi;
monosilan sintez jarayonini optimallashtirish yakuniy mahsulotning texnik xususiyatlariga, asosiy mahsulotning yuqori selektivligiga (95% dan yuqori) va yuqori darajadagi konversiyasiga (100% ga yaqin) ta’sir ko‘rsatmasligi spektroskopik taxlillar natijalariga asoslanib eksperimental tarzda isbotlandi;
sintez qilingan monosilanning yuqori sifatliligi unga ion-plazma bilan ishlov berish yordamida yoki uni termik parchalash yordamida yarimo‘tkazgichli kremniy, jumladan zarracha o‘lchamlari 16 nm dan 50 nm gacha bo‘lgan nanokristalli kremniyni olish orqali eksperimental ravishda tasdiqlandi.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:
Reaksiya mahsulotlarining spektroskopik tahlilidan foydalangan holda monosilan sintezining texnologik jarayonini optimallashtirish bo‘yicha tadqiqotlar natijalariga ko‘ra: 
trialkoksisilanlarni ishlab chiqarish usuli uchun Tayvan patenti olindi (TW1535657B, Pub.Date:21.09.2016, Method for preparing trialkoxysilane), bunda alkoksisilanlarni sintez qilish texnologik jarayonida yangi, mavjud standartlar tarkibiga kiritilmagan mahsulotlarining kompleks analitik tadqiqotlari natijalari ishlatilgan. Ushbu muammo metallurgiya kremniy va etil spirtining reaksiya mahsulotlarini ekspress tahlil rejimida va standartlarga ehtiyoj sezmasdan tahlil qilish metodologiyasini ishlab chiqish va shakllantirish tufayli muvaffaqiyatli hal qilingan;
trialkoksisilanlarni olish usuli uchun Evropa patenti olingan (EP2754664B1, Pub. Date: 28.12.2016, Bulletin 2016/52. Method for preparing trialkoxysilane), bunda spektroskopik usullardan foydalangan holda alkoksisilanlar va qo‘shimcha mahsulotlar tarkibini tahlil qilish va nazorat qilish uchun ishlab chiqilgan usulning imkoniyatlari ko‘rsatib berilgan. Natijada, metallurgiya kremniyining konversiyasi 99% dan yuqori bo‘lgan va trietoksisilan selektivligi 95% dan yuqori bo‘lgan optimal reaksiya sharoitlari o‘rnatilgan va trialkoksisilanlar olish texnologiyasini optimallashtirish imkoniyati yaratilgan;
alkoksisilanlar yordamida monosilan ishlab chiqarish usuli uchun Tayvan patenti olingan (TW1549910B, Pub. Date: 01.06.2016, A method for preparing monosilane by using trialkoxysilane), bu erda reaksiyalarning boshlang‘ich materiallari va natriy etilat asosidagi katalizator tarkibini aniqlash va nazorat qilish usuli qo‘llanilgan. Tadqiqot natijalarini taqqoslash va batafsil tahlil qilish natijasida, tetraetoksisilanning xom-ashyo (trietoksisilan) tarkibida og‘irligi bo‘yicha 5% ga bo‘lishi monosilan sintezi reaksiyasida selektivlik va konversiyaga sezilarli ta’sir ko‘rsatmasligi isbotlab berilgan, bu esa monosilan sintezi texnologik jarayonidan trietoksisilanni tozalashning ikki bosqichini yakuniy mahsulot sifati va miqdoriga zarar etkazmasdan qisqartirish imkonini yaratgan, bu nafaqat kapital xarajatlarni kamaytirish, balki maxsulot tannarxini sezilarli qisqartirish imkonini xam bergan.