Хамдамов Улугбек Абдуваҳобовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «ХХ аср ўзбек шеърияти бадиий тафаккур тадрижининг ижтимоий-психологик асослари»,10.00.02–Ўзбек адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.DSc/Fil19.
Илмий маслаҳатчи: Каримов Наим Фотиҳович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти, DSc.27.06.2017.Fil.46.01.
Расмий оппонентлар: Қуронов Дилмурод Ҳайдаралиевич, филология фанлари доктори, профессор; Сабирдинов Акбар Ғафурович, филология фанлари доктори; Раҳимжонов Нўъмонжон Каримович, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Жиззах давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ХХ аср ўзбек шеърияти бадиий тафаккур тадрижи босқичларини, ҳар бир босқичнинг ўзига хос хусусиятларини, уларни вужудга келтирган ижтимоий-психологик омилларни ҳамда янгиланган шеъриятнинг ритмик-интонацион сатҳида юз берган эврилишлар табиатини аниқлашдан иборатдир.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ХХ аср ўзбек шеъриятида бадиий тафаккур тадрижининг ижтимоий-психологик омиллари илк бор узлуксиз жараён сифатида кўрсатилган;
ўзбек шеъриятидаги ижтимоийлашувнинг инсон фитрати билан боғлиқ ички ҳамда ташқи – янги инсон ва уни шакллантирган ижтимоий-руҳий омиллар аниқланиб, ижтимойлашув ва мафкуралашув хусусиятлари дастлаб жадид шеъриятида пайдо бўлгани асослаб берилган;
давр шеъриятининг ҳар бир босқичида эстетик идеал эврилиб-конкретлашиб тургани ва унинг ғоявий-тематик йўналишини белгилагани ҳамда идеалда дунёқарашнинг устувор мақом тутиши ундаги гўзаллик ва эзгулик қирраларининг ўтмаслашувига олиб келгани, бу санъат табиатига зид эканлиги асосланган;
ХХ аср ўзбек шеъриятида тўртта – жадид шоирлари, 20-йиллар авлоди, 60-йиллар ва 70-йиллар адабий авлодларининг ғоявий-эстетик мавқеи ва поэтик принциплари жиҳатидан бир-бирларидан фарқланиши исботланган;
шеъриятнинг поэтик янгиланишида адабий анъана ва адабий алоқаларнинг ўрни, шакл бобидаги изланишлар XIX аср адоғидаёқ юз кўрсатгани ва изчил давом қилгани, лириканинг субъектив ташкилланишидаги силжишлар табиати ва омиллари очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
ХХ аср ўзбек шеъриятини пайдо қилган ижтимоий-психологик омилларни эстетик идеал тадрижи, ижтимоийлашув, мафкуралашув, турли адабий авлодлар ўзига хосликлари ва шеър вазни ҳамда субъектив ташкилланишида юз берган силжишлар нуқтаи назаридан тадқиқ этиш асосида:
ХХ аср ўзбек шеърияти бадиий тафаккур тадрижининг ижтимоий-психологик хусусиятларига доир хулосалардан ФА–Ф1-Г040-рақамли «Ўзбек адабиёти қиёсий адабиётшунослик аспектида: типология ва адабий таъсир» номли фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Фан ва технологиялар агентлигининг 2017 йил 23 августдаги ФТА-02-11/526-сон маълумотномаси). Натижада ХХ аср ўзбек шеърияти бадиий тафаккур тадрижининг ижтимоий-психологик омиллари турли адабий авлодларни шакллантирган муштарак узлуксиз жараён эканлиги тўғрисидаги хулосаларга асос бўлган;
мазкур тадқиқот хулосаларидан «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» (Тошкент: «Ўзбекистон миллий энциклопедияси», Давлат илмий нашриёти, 2000. 120, 122, 123, 124-бетлар)нинг ўзбек шеърияти билан боғлиқ бобларида фойдаланилган (2017 йил 28 ноябрдаги 01/597-сон маълумотномаси). Натижада ХХ аср ўзбек шеърияти даврлари, вакиллари, поэтик хусусиятлари тўғрисида илмий натижалар чиқаришга хизмат қилган;
диссертациянинг ХХ аср ўзбек шеъриятининг шаклланиши, унинг ўзига хос хусусиятлари, хусусан, ижтимоий, психологик кайфият ҳамда фалсафий қарашларнинг шеърдаги аксланиши тўғрисидаги хулосаларидан Туркиянинг Ғози университети адабиёт факультети «GDE 401 Kodlu Özbek Türkçesi Metin Aktarma» таълим йўналишида муҳим манба сифатида фойдаланилган (Ғози университетининг 2017 йил 27 ноябрдаги маълумотномаси). Натижада тингловчиларнинг ХХ аср ўзбек шеърияти ҳақидаги билимларининг бойишига асос бўлган;
шахс мақомининг ўзгариши, эстетик идеал тадрижи, адабий авлодларнинг ғоявий-эстетик мавқе ва поэтик принциплардаги умумийлигига кўра бир-биридан фарқ қилиши, шеър шакли ва мазмунидаги ўзгаришлар табиати билан боғлиқ хулосаларидан Туркиянинг Карабук университети адабиёт факультети «2017-18 Güz Dönemi Yüksek Lisans, Lisans ve Türkçe Öğretim» таълим йўналишида муҳим манба сифатида фойдаланилган (Карабук университетининг 2017 йил 30 ноябрдаги 54710774-045.99/497598-сон маълумотномаси). Натижада тингловчиларнинг янги ўзбек шеъриятининг пайдо бўлиши, шаклланиши ва ўзига хос хусусиятлари борасидаги билимларини такомиллаштиришга хизмат қилган;
Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг Чўлпон, Ғ.Ғулом, Ойбек, Э.Воҳидов, А.Орипов каби шоирлар ижодига бағишланган қатор кўрсатувлар ва эшиттиришларда ўзбек шоирлари шеърларининг тадқиқотда ўрганилган қирраларитаҳлилга тортилган (2017 йил 21 августдаги 05-15/3659-сон маълумотномаси). Натижада кўрсатув ва эшиттиришларнинг савиясини оширишга эришилган.
