Тухтаев Дилшод Абдухамидовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақидаги эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Алкоголсиз стеатогепатит билан оғриган беморларда семизликни бартараф этишга бариатрик жарроҳлик усулини танлаш”, 14.00.27 – Хирургия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.1.PhD/Tib5628.
Илмий раҳбар: Саттаров Ойбек Тахирович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/27.09.2024.Tib.93.03.
Расмий оппонентлар: Қурбонов Обиджон Мақсудович, тиббиёт фанлари доктори (DSc), доцент; Гуламов Олимжон Мирзохитович, тиббиёт фанлари доктори (DSc).
Етакчи ташкилот: “И.П.Павлов номидаги Санкт-Петербург биринчи давлат тиббиёт университети” (Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади алкоголсиз стеатогепатит билан оғриган беморларда семизликни бартараф этишда бариатрик жарроҳлик усулларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
семизлик бўлган беморларда бариатрик операциянинг турли вариантлари ўтказилганидан сўнг ноалкогол стеатогепатитнинг гиперкетонемия, гиперкетонурия, чиқариладиган нафас ҳаво конденсатида кетоз концентрациясининг юқори қийматлари, шунингдек қон зардобида γ-глутамилтранспептидаза ферментлари ва ишқорий фосфотазанинг фаоллиги кўринишида асосий белгилари эканлиги асосланган;
семизлик бўлган беморларда ошқозоннинг лапароскопик бўйлама резекциясидан кейин ноалкогол стеатогепатитнинг кетонемик синдром кўринишидаги белгилари операциядан кейинги даврдаги эрта муддатлардаёқ кескин содир бўлиши, бу вақтда лапароскопик минигастрошунтлашдан кейин мазкур жараён операциядан кейинги узоқ муддатларда физиологик бариатрик кетонемик синдром кўринишида мўтадил кечиши исботланган;
илк бор қиёсий жиҳатдан клиник-лаборатор (УТТ ва жигарни фибросканерлаш), биокимёвий лаборатор тадқиқот усуллари (чиқариладиган нафас ҳаво конденсатида кетоз даражаси, кетонемия, кетонурия, γ- глутамилтранспептидаз ферментлари ва ишқорий фосфатаза фаоллиги) ўртасида диагностик башоратлаш қиймати аниқланиб, бу семизлик бўлган алкоголсиз стеатогепатит сифатида аъсоратланган беморларда операциядан кейин кетонемик синдром ривожланиш эҳтимоли даражасининг асосий мезонларини эканлиги аниқланган;
илк бор семизлик бўлган беморларда “PNASH” номли ноалкогол стеатогепатит ривожланишининг белгилари даражасини аниқлаш ва башоратлашнинг янги интеграл дастури ёрдамида мазкур беморларда бариатрик операциянинг мақбул усулини танлаш асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга тадбиғи бўйича 2025 йил 14 апрелдаги 000116– сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: семизлик бўлган беморларда бариатрик операциянинг турли вариантлари ўтказилганидан сўнг ноалкогол стеатогепатитнинг гиперкетонемия, гиперкетонурия, чиқариладиган нафас ҳаво конденсатида кетоз концентрациясининг юқори қийматлари, шунингдек қон зардобида γ-глутамилтранспептидаза ферментлари ва ишқорий фосфотазанинг фаоллиги кўринишида асосий белгилари эканлиги асосланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: алкоголсиз стеатогепатит билан оғриган беморларда операциядан кейин кетонемик синдром ривожланиш эҳтимоли паст башоратлаш қилинган ҳолатда бариатрик операция усулини фақат олдиндан гепатопротектор терапия (Тиазолидиндионлар, урсодезоксихол кислота, витамин Е, статинлар ва бошқ.) ўтказгандан сўнг тана вазни индексининг даражаси ва ёндош 2-тур қандли диабет мавжудлигига боғлиқ равишда танлаш такомиллаштирилган йўл ҳисобланди. Амалиётга жорий этилиши: олинган илмий-амалий маълумотлар Ўзбекистон Республикаси Соғликни сақлаш вазирлиги Тошкент шаҳар Соғликни сақлаш бош бошқармаси Ибн Сино номли 1-сон клиник шифохонаси бўйича буйруқ (18.02.2025 й.; №82) ҳамда Тошкент шаҳар ҳокимлиги Соғликни сақлаш бош бошқармаси 7-сон шаҳар клиник шифохонаси бўйича буйруқ (03.02.2025 й.; №56U/T) билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар алкоголсиз стеатогепатит билан оғриган беморларда семизликни эрта ташхислашга имкон берган. Юқоридаги текшириш усуллари ҳамда даволаш усуллари ушбу контингентдаги беморларда консерватив даволашни ташкил қилиш ҳамда касалликларнинг асоратларини олдини олиш учун хизмат қилган. Иқтисодий самарадорлиги: алкоголсиз стеатогепатит билан оғриган беморларда семизликда тавсия этилаётган ушбу даволаш усулларидаги ҳамда янги замонавий “PNASH” номи остида ноалкогол стеатогепатит ривожланишининг белгилари даражасини аниқлаш ва башоратлашнинг янги интеграл усули ишлаб чиқилган, бариатрик операциянинг, ишлаб чиқилган янги даволаш алгоритми асосида даволашни ўтказиш жараёнида ҳар бир беморга сарфланган маблағнинг 750000 сўмгача тежалишини кўрсатди. Бу эса маблағни тежалиши, мукаммаллаштирилган ташхислаш жараёнини таъминлади. Вақтни эса 10 кунга қисқартиришга эришилди. Хулоса: семизлиги бўлган беморларда ноалкогол стеатогепатитнинг фаол белгилари эҳтимоли бўлмаган ҳолатда бариатрик операция усулини танлашга стандарт шартлардан келиб чиқиб ёндашиш лозим, айнан: ЛМГШ семизлиги бўлган ва ТВИ 40 кг/м2 дан ортиқ ёки семизлиги бўлган ва ТВИ 40 кг/м2 дан кам беморларга, лекин ёндош 2-тур қандли диабет мавжудлигида кўрсатилган.
иккинчи илмий янгилик: семизлик бўлган беморларда ошқозоннинг лапароскопик бўйлама резекциясидан кейин ноалкогол стеатогепатитнинг кетонемик синдром кўринишидаги белгилари операциядан кейинги даврдаги эрта муддатлардаёқ кескин содир бўлиши, бу вақтда лапароскопик минигастрошунтлашдан кейин мазкур жараён операциядан кейинги узоқ муддатларда физиологик бариатрик кетонемик синдром кўринишида мўтадил кечиши исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: алкоголсиз стеатогепатитнинг фаол белгилари даражасини, липолиз фаоллигини, шунингдек кетон таналари ҳосил бўлишини операциядан олдинги ва бариатрик операцияларнинг турли усуллари қўлланганидан кейинги даврда ускунавий ва лаборатор уйғунликда баҳоланишига асосланган “PNASH” мезонлари 96,2% гача эҳтимол билан операциядан кейинги даврда кетонемик синдром ривожланиш оғирлигини башоратлаш қилиш имконини берган. Амалиётга жорий этилиши: олинган илмий-амалий маълумотлар Ўзбекистон Республикаси Соғликни сақлаш вазирлиги Тошкент шаҳар Соғликни сақлаш бош бошқармаси Ибн Сино номли 1-сон клиник шифохонаси бўйича буйруқ (18.02.2025 й.; №82) ҳамда Тошкент шаҳар ҳокимлиги Соғликни сақлаш бош бошқармаси 7-сон шаҳар клиник шифохонаси бўйича буйруқ (03.02.2025 й.; №56U/T) билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар алкоголсиз стеатогепатит билан оғриган беморларда семизликни эрта ташхислашга имкон берган. Юқоридаги текшириш усуллари ҳамда даволаш усуллари ушбу контингентдаги беморларда консерватив даволашни ташкил қилиш ҳамда касалликларнинг асоратларини олдини олиш учун хизмат қилган. Иқтисодий самарадорлиги: алкоголсиз стеатогепатит билан оғриган беморларда семизликда тавсия этилаётган ушбу даволаш усулларидаги ҳамда янги замонавий “PNASH” номи остида ноалкогол стеатогепатит ривожланишининг белгилари даражасини аниқлаш ва башоратлашнинг янги интеграл усули ишлаб чиқилган, бариатрик операциянинг, ишлаб чиқилган янги даволаш алгоритми асосида даволашни ўтказиш жараёнида ҳар бир беморга сарфланган маблағнинг 750000 сўмгача тежалишини кўрсатди. Бу эса маблағни тежалиши, мукаммаллаштирилган ташхислаш жараёнини таъминлади. Вақтни эса 10 кунга қисқартиришга эришилди. Хулоса: семизлиги бўлган беморларда ноалкогол стеатогепатитнинг фаол белгилари паст эҳтимолда бўлиб, у иккинчи, физиологик бариатрик босқичдан ошмаганида кетонемик синдром ривожланиш эҳтимоли мавжуд, бу операция усулини юқорида келтирилган кўрсатмаларга боғлиқ равишда, фақат олдиндан гепатопротектор терапия ўтказгандан кейин амалга ошириш имконли эканлиги аниқланган.
учинчи илмий янгилик: илк бор қиёсий жиҳатдан клиник-лаборатор (УТТ ва жигарни фибросканерлаш), биокимёвий лаборатор тадқиқот усуллари (чиқариладиган нафас ҳаво конденсатида кетоз даражаси, кетонемия, кетонурия, γ- глутамилтранспептидаз ферментлари ва ишқорий фосфатаза фаоллиги) ўртасида диагностик башоратлаш қиймати аниқланиб, бу семизлик бўлган алкоголсиз стеатогепатит сифатида аъсоратланган беморларда операциядан кейин кетонемик синдром ривожланиш эҳтимоли даражасининг асосий мезонларини эканлиги аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: алкоголсиз стеатогепатит билан оғриган беморларда операциядан кейин кетонемик синдром ривожланиш эҳтимоли юқори башоратлаш қилинган ҳолатда лапароскопик минигастрошунтлаш усулини мазкур тоифа беморларда, ҳатто 2-тур қандли диабет қайд этилмаган ҳолатда асосий жарроҳлик амалиёти тури сифатида танлаш оптимал ҳисобланади. Амалиётга жорий этилиши: олинган илмий-амалий маълумотлар Ўзбекистон Республикаси Соғликни сақлаш вазирлиги Тошкент шаҳар Соғликни сақлаш бош бошқармаси Ибн Сино номли 1-сон клиник шифохонаси бўйича буйруқ (18.02.2025 й.; №82) ҳамда Тошкент шаҳар ҳокимлиги Соғликни сақлаш бош бошқармаси 7-сон шаҳар клиник шифохонаси бўйича буйруқ (03.02.2025 й.; №56U/T) билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар алкоголсиз стеатогепатит билан оғриган беморларда семизликни эрта ташхислашга имкон берган. Юқоридаги текшириш усуллари ҳамда даволаш усуллари ушбу контингентдаги беморларда консерватив даволашни ташкил қилиш ҳамда касалликларнинг асоратларини олдини олиш учун хизмат қилган. Иқтисодий самарадорлиги: алкоголсиз стеатогепатит билан оғриган беморларда семизликда тавсия этилаётган ушбу даволаш усулларидаги ҳамда янги замонавий “PNASH” номи остида ноалкогол стеатогепатит ривожланишининг белгилари даражасини аниқлаш ва башоратлашнинг янги интеграл усули ишлаб чиқилган, бариатрик операциянинг, ишлаб чиқилган янги даволаш алгоритми асосида даволашни ўтказиш жараёнида ҳар бир беморга сарфланган маблағнинг 750000 сўмгача тежалишини кўрсатди. Бу эса маблағни тежалиши, мукаммаллаштирилган ташхислаш жараёнини таъминлади. Вақтни эса 10 кунга қисқартиришга эришилди. Хулоса: семизлиги бўлган беморларда ноалкогол стеатогепатит фаол белгиларининг юқори эҳтимоли кузатилганида, кетонемик синдром уч ёки ҳатто тўртинчи босқичигача ривожланиши мумкин, бу ЛМГШ ни, ҳатто ёндош 2-тур қандли диабет аниқланмаган ҳолатда, мазкур тоифа беморларда асосий жарроҳлик амалиёти сифатида танлашни талаб этган.
тўртинчи илмий янгилик: илк бор семизлик бўлган беморларда “PNASH” номли ноалкогол стеатогепатит ривожланишининг белгилари даражасини аниқлаш ва башоратлашнинг янги интеграл дастури ёрдамида мазкур беморларда бариатрик операциянинг мақбул усулини танлаш асосланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: алкоголсиз стеатогепатит билан оғриган беморларда операциядан кейин кетонемик синдром ривожланиш эҳтимоли юқори башоратлаш қилинган ҳолатда лапароскопик минигастрошунтлаш усулини мазкур тоифа беморларда, ҳатто 2-тур қандли диабет қайд этилмаган ҳолатда асосий жарроҳлик амалиёти тури сифатида танлаш оптимал ҳисобланади. Амалиётга жорий этилиши: олинган илмий-амалий маълумотлар Ўзбекистон Республикаси Соғликни сақлаш вазирлиги Тошкент шаҳар Соғликни сақлаш бош бошқармаси Ибн Сино номли 1-сон клиник шифохонаси бўйича буйруқ (18.02.2025 й.; №82) ҳамда Тошкент шаҳар ҳокимлиги Соғликни сақлаш бош бошқармаси 7-сон шаҳар клиник шифохонаси бўйича буйруқ (03.02.2025 й.; №56U/T) билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар алкоголсиз стеатогепатит билан оғриган беморларда семизликни эрта ташхислашга имкон берган. Юқоридаги текшириш усуллари ҳамда даволаш усуллари ушбу контингентдаги беморларда консерватив даволашни ташкил қилиш ҳамда касалликларнинг асоратларини олдини олиш учун хизмат қилган. Иқтисодий самарадорлиги: алкоголсиз стеатогепатит билан оғриган беморларда семизликда тавсия этилаётган ушбу даволаш усулларидаги ҳамда янги замонавий “PNASH” номи остида ноалкогол стеатогепатит ривожланишининг белгилари даражасини аниқлаш ва башоратлашнинг янги интеграл усули ишлаб чиқилган, бариатрик операциянинг, ишлаб чиқилган янги даволаш алгоритми асосида даволашни ўтказиш жараёнида ҳар бир беморга сарфланган маблағнинг 750000 сўмгача тежалишини кўрсатди. Бу эса маблағни тежалиши, мукаммаллаштирилган ташхислаш жараёнини таъминлади. Вақтни эса 10 кунга қисқартиришга эришилди. Хулоса: ёндош ноалкогол стеатогепатит мавжуд бўлган семизлиги бўлган беморларни даволаш натижаларини бариатрик операциянинг оптимал усулини танлашнинг диагностика ва башоратлаш мезонларини ишлаб чиқиш йўли билан яхшиланишига эришилган.