Нигматуллаева Дилафруз Журакуловнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Умумтаълим мактаблари бошланғич синф ўқитувчиларининг саломатлиги ва меҳнат шароитини гигиеник баҳолаш ва уларни оптималлаштириш йўллари (Тошкент шаҳри мисолида).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.3.PhD/Tib2093.
Илмий раҳбарлар: Ахмадалиева Нигора Одиловна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат тиббиёт университети, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Хамракулова Мукаддасхон Аскаровна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Атамбаева Раиса Минахмедовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат тиббиёт институти.
II. Тадқиқотнинг мақсади: умумтаълим мактаблари бошланғич синф ўқитувчиларининг меҳнат шароитини хавф омилларни олдини олишга қаратилган гигиеник тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бошланғич синф ўқитувчиларнинг меҳнат шароити ва саломатлик ҳолати, касалланиш даражаси иш стажи, ёши, ишнинг давомийлиги, кунлик юкламалар сони, дарс давомида бажариладиган жисмоний дақиқалар, дарс давомийлилиги ҳамда ўқитувчиларнинг иш жараёнининг оғирлик ва кескинлигига боғлиқлиги исботланган;
бошланғич синф ўқитувчиларининг касбий зўриқишига хоналарнинг ўлчами, синфдаги ўқувчилар сонига нисбатан микроиқлим кўрсаткичлари, ҳарорати, намлиги харакат тезлиги, шамоллатилиши, ҳавонинг таркибидаги карбонат ангидрид миқдори, ёритилганлик ва шовқин даражасига боғлиқлиги исботланган;
бошланғич синф ўқитувчиларининг кунлик фаолият юкламасини юқорилиги, кун тартибининг бузилишлари, ўз саломатлигига бўлган эътиборсизлиги, зарарли одатларининг ортиқчалиги, ўқитувчилар орасида нафас олиш тизими, юрак қон томир тизими, овқат хазм қилиш тизими, асаб-руҳий тизими зўриқишининг ортиқчалиги асосланган;
бошланғич синф ўқитувчиларининг кун тартиби, кунлик фаолияти, саломатлиги, зарарли одатлар ва касалланиш даражасини камайтириш орқали ўқитувчиларнинг руҳий эмоционал зўриқишларини олдини олишга қаратилган профилактик чора-тадбирларнинг ўрни исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Умумтаълим мактаблари бошланғич синф ўқитувчиларининг саломатлиги ва меҳнат шароитини гигиеник баҳолаш ва уларни оптималлаштириш йўлларини гигиеник баҳолаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: бошланғич синф ўқитувчиларнинг меҳнат шароити ва саломатлик ҳолати, касалланиш даражаси иш стажи, ёши, ишнинг давомийлиги, кунлик юкламалар сони, дарс давомида бажариладиган харакатлар, дарс давомийлилиги ҳамда ўқитувчиларнинг иш жараёнининг оғирлиги ва кескинлиги боғлиқлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 28 апрелдаги 04-25/553-t-сон билан тасдиқланган «Умумтаълим мактаблари бошланғич синф ўқитувчиларининг ишлаб чиқариш муҳитини гигиеник баҳолаш ва профилактик чора тадбирлар ишлаб чиқиш алгортми» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитасининг Андижон вилояти бошқармаси бўйича 30.05.2025 йилдаги 78-сон, Республика Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитасининг Навоий вилояти бошқармаси бўйича 04.06.2025 йилдаги 26-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 17 июлдаги 22/40-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: бошланғич синф ўқитувчиларнинг меҳнат шароити ва саломатлик ҳолати, касалланиш даражасининг ортиши иш стажи, ходимларнинг ёши, кун давомидаги ишнинг давомийлиги, кунлик юкламалар сони, дарс давомида бажариладиган харакатлар, дарс давомийлилиги ҳамда ўқитувчиларнинг иш жараёнининг оғирлиги ва кескинлиги боғлиқлигининг издан чиқиши натижасида юзага келадиган касалликларни эрта ташхислаш ва даволаш тартибини ишлаб чиқиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: бошланғич синф ўқитувчиларнинг меҳнат шароитининг издан чиқиш натижасида оғирлиги ва кескинлиги риоя қилмаганлиги натижасида юзага келган хасталикларнинг даволаш учун сарфланадиган бир кунлик сарф харажатлар 90000-110000 сўмни, бир курс учун эса 9000000-1100000 сўм маблағлар иқтисод қилинади.
иккинчи илмий янгилик: бошланғич синф ўқитувчиларининг касбий зўриқишига хоналарнинг ўлчами, синфдаги ўқувчилар сонига нисбатан микроиқлим кўрсаткичлари, ҳарорати, намлиги харакат тезлиги, шамоллатилиши, ҳавонинг таркибидаги корбонат ангидрид миқдори, ёритилганлик ва шовқин даражасига боғлиқлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 28 апрелдаги 04-25/553-t-сон билан тасдиқланган «Умумтаълим мактаблари бошланғич синф ўқитувчиларининг ишлаб чиқариш муҳитини гигиеник баҳолаш ва профилактик чора тадбирлар ишлаб чиқиш алгортми» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитасининг Андижон вилояти бошқармаси бўйича 30.05.2025 йилдаги 78-сон, Республика Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитасининг Навоий вилояти бошқармаси бўйича 04.06.2025 йилдаги 26-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 17 июлдаги 22/40-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: бошланғич синф ўқитувчиларининг касбий зўриқишига хоналарнинг ўлчами, синфдаги ўқувчилар сонига нисбатан микроиқлим кўрсаткичлари, ҳарорати, намлиги ҳаракат тезлиги, шамоллатилиши, ҳавонинг таркибидаги карбонат ангидрид миқдори, ёритилганлик ва шовқин даражасининг ортиши натижасида ўқитувчиларнинг руҳий зўриқиши натижасида даврий бош оғриғи, таняч ҳаракат тизимидаги зўриқишлар ва касалланиш даражасининг ортишини ўқувчиларнинг ҳолатига боғлиқлигини баҳолаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: бошланғич синф ўқитувчиларнинг меҳнат шароитининг издан чиқиш натижасида оғирлиги ва кескинлиги риоя қилмаганлиги натижасида юзага келган хасталикларнинг даволаш учун сарфланадиган бир кунлик сарф харажатлар 90000-110000 сўмни, бир курс учун эса 9000000-1100000 сўм маблағлар иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: бошланғич синф ўқитувчиларининг кунлик фаолият юкламасини юқорилиги, кун тартибининг бузилишлари, ўз саломатлигига бўлган эътиборсизлиги, зарарли одатларининг ортиқчалиги, ўқитувчилар орасида нафас олиш тизими, юрак қон томир тизими, овқат хазм қилиш тизими, асаб-руҳий тизими зўриқишининг ортиқчалиги асосланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 28 апрелдаги 04-25/553-t-сон билан тасдиқланган «Умумтаълим мактаблари бошланғич синф ўқитувчиларининг ишлаб чиқариш муҳитини гигиеник баҳолаш ва профилактик чора тадбирлар ишлаб чиқиш алгортми» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитасининг Андижон вилояти бошқармаси бўйича 30.05.2025 йилдаги 78-сон, Республика Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитасининг Навоий вилояти бошқармаси бўйича 04.06.2025 йилдаги 26-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 17 июлдаги 22/40-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: бошланғич синф ўқитувчиларининг кунлик фаолият юкламасини юқорилиги, кун тартибининг бузилишлари, ўз саломатлигига бўлган эътиборсизлиги, зарарли одатларининг ортиқчалиги, ўқитувчилар орасида нафас олиш тизими, юрак қон томир тизими, овқат хазм қилиш тизими, асаб-руҳий тизими зўриқишининг ортиқчалиги, ўқитувчиларнинг иш шароитининг оғирлиги ва кескинлигининг ўрни баҳолаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: бошланғич синф ўқитувчиларнинг меҳнат шароитининг издан чиқиш натижасида оғирлиги ва кескинлиги риоя қилмаганлиги натижасида юзага келган хасталикларнинг даволаш учун сарфланадиган  бир кунлик сарф харажатлар 90000-110000 сўмни, бир курс учун эса 9000000-1100000 сўм маблағлар иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: бошланғич синф ўқитувчиларининг кун тартиби, кунлик фаолияти, саломатлиги, зарарли одатлар ва касалланиш даражасини камайтириш орқали ўқитувчиларнинг руҳий эмоционал зўриқишларини олдини олишга қаратилган профилактик чора-тадбирларнинг ўрни исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 28 апрелдаги 04-25/553-t-сон билан тасдиқланган «Умумтаълим мактаблари бошланғич синф ўқитувчиларининг ишлаб чиқариш муҳитини гигиеник баҳолаш ва профилактик чора тадбирлар ишлаб чиқиш алгортми» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитасининг Андижон вилояти бошқармаси бўйича 30.05.2025 йилдаги 78-сон, Республика Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитасининг Навоий вилояти бошқармаси бўйича 04.06.2025 йилдаги 26-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 17 июлдаги 22/40-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: бошланғич синф ўқитувчиларининг кун тартиби, кунлик фаолияти, саломатлиги, зарарли одатлар ва касалланиш даражасини камайтиришга қаратилган алгоритм тадбиқ орқали ўқитувчиларнинг руҳий эмоционал зўриқишларини олдини олишга қаратилган профилактик чора-тадбирлар натижаси ўларнинг иш фаолиятини тиклаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: бошланғич синф ўқитувчиларнинг меҳнат шароитининг издан чиқиш натижасида оғирлиги ва кескинлиги риоя қилмаганлиги натижасида юзага келган хасталикларнинг даволаш учун сарфланадиган  бир кунлик сарф харажатлар 90000-110000 сўмни, бир курс учун эса 9000000-1100000 сўм маблағлар иқтисод қилинади.