Абдуллаев Бекзод Комолдин ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Гидротурбиналарнинг «йўналтирувчи лапатка» деталининг коррозиябардош ва ейилишбардошлигини ошириш учун металл кукундан қоплама қоплаш технологиясини ишлаб чиқиш», 05.02.01 – Машинасозликда материалшунослик. Қуймачилик. Металларга термик ва босим остида ишлов бериш. Қора, рангли ва ноёб металлар металлургияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.PhD/Т3098.
Илмий раҳбар: Юсупов Абдулазиз Абдуллажанович, техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат техника университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат техника университети «Фан ва тараққиёт» ДМ, DSc.03/30.12.2019.К/Т.03.01.
Расмий оппонентлар: Норхуджаев Файзулла Рамазонович, техника фанлари доктори, профессор; Қаршиев Мамарайим Санаевич, техника фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат техника институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: гидротурбиналарнинг «йўналтирувчи лапатка» деталининг ишчи юзаларини коррозиябардош ва ейилишбардошлигини ошириш учун металл кукундан қоплама қоплаш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
гидротурбина йўналтирувчи лапаткасини коррозиябардошлиги ва ейилишбардошлигини оширишда технологик жараённинг пуркаш ва кинематик параметрларининг оптимал қийматлари: кинематик параметрлари бўлган пуркаш масофаси 60 мм, пуркаладиган сармайт кукунининг ўлчами +40-63 мкм, пуркаш харорати 1200-1250 С бўлиши аниқланган;
қопламанинг пуркаш параметрлари бўлган ёнувчи газ босими (Рйг): 0,07…0,1 МПа, кислород босими (Рк): 0,4…0,45 МПа, ёнувчи газ сарфи (Qйг): 2,5 кг/соат, кислород сарфи (Qк): 1,5 кг/соат, ёнувчи газ ва кислород ўртасидаги нисбати (β):1/1,3 бўлиши аниқланган;
пуркашнинг оптимал режимларида: (FeCr)23C6, (FeCr)7C3 ,(FeCr)3C каби темир хром карбидлари ҳосил бўлиб, гидротурбина коррозиябардошлиги 1,2-1,3 ва ейилишбардошлиги 1,1-1,2 баробар ошганлиги аниқланган;
кинематик параметрларининг оптимал қийматларида қопламанинг ғоваклилик даражаси 7% гача камайиб, қоплама қаттиқлиги 1390 НV гача етгани аниқланган ва металл кукундан қоплама қоплаш технологияси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Гидротурбиналарнинг «йўналтирувчи лапатка» деталининг коррозиябардош ва ейилишбардошлигини ошириш учун металл кукундан қоплама қоплаш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олинган натижалар асосида:
«йўналтирувчи лапатка» деталини кам углеродли пўлатдан қуйиш технологияси «Сувсаноатмаш» АЖнинг ГЭС ускуналарини таъмирлаш участкасида амалиётга жорий этилган («Ўзбекгидроэнерго» АЖнинг 2025 йил 17 февралдаги 02-29/496-сонли маълумотномаси). Натижада, «йўналтирувчи лапатка» деталини тайёрлаш учун сарф харажатларнинг миқдорини 30-35% га камайтириш имконини берган;
«йўналтирувчи лапатка» детали ишчи юзасига металл кукундан қоплама қоплашнинг оптимал режими «Сувсаноатмаш» АЖ нинг ГЭС ускуналарини таъмирлаш участкасига жорий этилган («Ўзбекгидроэнерго» АЖнинг 2025 йил 17 февралдаги 02-29/496-сонли маълумотномаси). Натижада, деталнинг ишчи юзасини корозиябардошлигини 1,2-1,3 мартага ошириш имконини берган.