Гафурова Саодат Турабаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Фарғона водийси (Cолеоптера, Cоccинеллидае) коксинеллидлари (фаунаси, экологияси ва хўжалик аҳамияти)», 03.00.06 – Зоология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/B816.
Илмий раҳбар: Холматов Бахтиёр Рустамович, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.03/30.06.2021.B.05.06.
Расмий оппонентлар: Абдуллаев Икром Искандарович, биология фанлари доктори, профессор; Йўлдашева Шохиста Қобилжоновна, биология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Фарғона водийси коксинеллидлари фаунасини аниқлаш, экологиясини асослаш ҳамда биотоплар бўйича тарқалиш хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Фарғона водийсида коксинеллидлар (Cоccинеллидае) оиласининг замонавий ҳолати таҳлил қилиниб, 5 та кенжа оила, 20 та авлодга мансуб 35 та тур аниқланган;
илк бор Ўзбекистон фаунаси учун Брачиаcонтҳа урсина (Чевролат ин Дежеон 1837), Cалвиа муири (Тимберлаке, 1943), Cлитостетҳус арcуатус (Росси, 1794), Cоелопҳора қуадривиттата Фаувел,1903, Ҳармониа ахйридис (Паллас,1773) Новиус емененсис (Раимундо& Фурсч 2006), Платйнаспис саундерсии Cротч,1874, Сcймнус маринус (Мулсант,1850) коксинеллид тури аниқланган;
биринчи марта Новиус емененсис (Раимундо& Фурсч 2006), Платйнаспис саундерсии (Cротч,1874) турининг мДНК ни CОИ соҳаси нуклеотидлар кетма-кетлиги аниқланган;
коксинеллидларнинг асосий экологик гуруҳлари, ривожланиш цикллари ҳамда турли биоценоз ва агробиоценозларда тарқалиш хусусиятлари очиб берилган;
Фарғона водийси коксинеллидларини илк бор экологик хусусиятлари очиб берилиб, фитобионтлар бўйича тақсимланишига кўра 5 та гуруҳга, намлик талабига кўра 3 та гуруҳга, волтинлик хусусиятига кўра 3 гуруҳга, озиқланиш хусусиятига кўра 2 та гуруҳ ва 5 та кенжа гуруҳларга ажратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Фарғона водийсида тарқалган коксинеллидлар (Cолеоптера, Cоccинеллидае) бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Cоccинеллидае оиласига тегишли бўлган 35 турга мансуб 69 нусха ҳашарот намуналари республикада етакчи бўлган «Зоология коллекцияси» ноёб объектига киритилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2024 йил 7 августдаги 4/1255-1770-сон маълумотномаси). Натижада, намуналар коксинеллидлар фондини бойитган ва хонқизи турлари хилма-хиллигини аниқлаш ва турларни систематик таҳлил қилиш имконини берган;
Cалвиа муири (Тимберлаке, 1943), Cоелопҳора қуадривиттата Фаувел,1903, Новиус емененсис (Раимундо& Фурсч, 2006), Платйнаспиус саундерсии Cротч,1874, коксинеллид турларининг молекуляр-генетик таҳлили асосида мДНК CО1 cоҳаси нуклеотидлар кетма-кетлиги бўйича маълумотлар Биотехнологик ахборотлар миллий маркази (НCБИ) базасига жойлаштирилган (Биотехнологик ахборотлар миллий маркази (НCБИ) нинг 2024 йил 26 февралдаги маълумотномаси). Натижада, Cалвиа муири ПП345436, Cоелопҳора қуадривиттата ПП345441, Платйнаспис саундерсии ПП356589, Новиус емененсис ПП356590 идентификация рақамлари олинган ва улар халқаро миқёсда турларни аниқлаш ва филогениясини ўрганиш имконини берган.