Нариманова Нилуфар Абдувалиевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Г.барбаденсе Л. турига мансуб навларни йирик кўсакли тизмалар билан дурагайлаш асосида янги генотиплар олиш”, 06.01.05 – Селекция ва уруғчилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.4.PhD/Qx1063
Илмий раҳбар: Мадартов Бахром Кувандикович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университетининг Тошкент филиали.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий-тадқиқот институти, PhD.05/30.09.2022.Qx.152.01.
Расмий оппонентлар: Арамов Музаффар Хошимович, қишлоқ хоъжалиги фанлари доктори, профессор; Холиқова Малоҳат Бобомуродова, қишлоқ хоъжалиги фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Г.барбаденсе Л. турига мансуб йирик кўсакли тизмалар ва навларни чатиштириш асосида олинган дурагайларнинг морфохўжалик белгиларини ирсийланиши, ўзгарувчанлиги ва коррелятив боғлиқлиги ҳамда кластер таҳлили асосида генетик жиҳатдан бойитилган янги оилалар олишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
илк бор Ф1 ўсимликларида ўсув даври белгиси ижобий ва салбий ўта доминантлик ҳамда тўлиқсиз доминантлик ҳолатларида ирсийланиши ва оналик шаклига боғлиқлиги, Ф2 ўсимликларида чап томонли трансгрессия натижасида тезпишарлиги 105,0 – 119,0 кун бўлган қимматли рекомбинант шакллар ажратиб олинган;
Ф1 ўсимликларда битта кўсакдаги пахта вазни белгиси ижобий ва салбий доминантлик, ўта доминантлик ва оралиқ ҳолатларида ирсийланиши, Ф2 ўсимликларда битта кўсакдаги пахта вазни 5,0-6,9 г бўлган ноёб рекомбинант шакллар ажратиб олинган ҳамда ажратиб олинган Ф3 популяция ўсимликларида битта кўсакдаги пахта вазни юқори кўрсаткичларга эга бўлиши аниқланган;
Ф2-Ф3 авлодда кенг кўламли ўзгарувчанлик натижасида тола узунлиги 39,0 – 42,0 мм бўлган рекомбинант шакл ва оилалар олинган;
Ф3 оилаларда битта кўсакдаги пахта вазни билан 1000 дона уруғ вазни ўртасида кучли ижобий корреляция (р=0,84), 1000 дона уруғ вазни билан биринчи ҳосил шохи ўртасида ижобий ўртача коррелятив (р=0,54) боғлиқлик аниқланган;
Ф3 Оила-19/1, Ф3 Оила-19/3, Ф3 Оила-19/4, Ф3 Оила-19/5, Ф3 Оила-19/6 Ф3 Оила-19/7, Ф3 Оила -19/8 оилаларида морфохўжалик белгиларини кластер таҳлили натижасида 4 гуруҳга ажралиши аниқланган;
Г.барбаденсе Л. турига мансуб йирик кўсакли тизмалар ва навларни чатиштириш асосида олинган дурагайларнинг морфохўжалик белгиларини ирсийланиши, ўзгарувчанлиги ва коррелятив боғлиқлиги ҳамда кластер таҳлили асосида Оила-19/2, Оила-19/6 оилалари амалий селекция жараёнида бошланғич ашё манба сифатида тавсия этилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Г.Барбаденсе Л. турига мансуб навларни йирик кўсакли тизмалар билан дурагайлаш асосида янги генотиплар олиш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида: 
Ғўзанинг янги Ф3 Оила-19/1, Ф3 Оила-19/3, Ф3 Оила-19/4, Ф3 Оила-19/5, Ф3 Оила-19/6 Ф3 Оила-19/7, Ф3 Оила -19/8 оилалари Қашқадарё вилояти Миришкор тумани “Обод Сардори Дилоромхон” фермер хўжалигида жами 6,2 гектар майдонда жорий қилинган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2025-йил 10-майдаги №05/04-04-231-сон маълумотномаси). Натижада морфохўжалик белгиларини кластер таҳлили натижасида 4 гуруҳга ажралиши аниқланган, Ф1 ўсимликларида ўсув даври белгиси ижобий ва салбий ўта доминантлик ҳамда тўлиқсиз доминантлик ҳолатларида ирсийланиши ва оналик шаклига боғлиқлиги, Ф2 ўсимликларида чап томонли трансгрессия натижасида тезпишарлиги 105,0-119,0 кун бўлган қимматли рекомбинант шакллар ажратиб олинган, Ф1 ўсимликларда битта кўсакдаги пахта вазни белгиси ижобий ва салбий доминантлик, ўта доминантлик ва оралиқ ҳолатларида ирсийланиши, Ф2 ўсимликларда битта кўсакдаги пахта вазни 5,0-6,9 г бўлган ноёб рекомбинант шакллар ажратиб олинган ҳамда ажратиб олинган Ф3 популяция ўсимликларида битта кўсакдаги пахта вазни юқори кўрсаткичларга эга бўлиши аниқланган. 
Ф3 Оила-19/1, Ф3 Оила-19/3, Ф3 Оила-19/4, Ф3 Оила-19/5, Ф3 Оила-19/6 Ф3 Оила-19/7, Ф3 Оила -19/8 ғўзанинг янги оилалари  Миришкор тумани “Обод Сардори Дилоромхон” фермер хўжалигида жорий қилинган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2025-йил 10-майдаги №05/04-04-231-сон маълумотномаси). Натижада Ф2-Ф3 авлодда кенг кўламли ўзгарувчанлик натижасида тола узунлиги 39,0-42,0 мм бўлган рекомбинант шакл ва оилалар олинган, Ф3 оилаларда битта кўсакдаги пахта вазни билан 1000 дона уруғ вазни ўртасида кучли ижобий корреляция (р=0,84), 1000 дона уруғ вазни билан битта кўсакдаги пахта ўртасида кучли ижобий коррелятив (р=0,84), 1000 дона уруғ вазни билан биринчи ҳосил шохи ўртасида ижобий ўртача коррелятив (р=0,54) боғлиқлик аниқланган, Г.барбаденсе Л. турига мансуб йирик кўсакли тизмалар ва навларни чатиштириш асосида олинган дурагайларнинг морфохўжалик белгиларини ирсийланиши, ўзгарувчанлиги ва коррелятив боғлиқлиги ҳамда кластер таҳлили асосида Оила-19/2, Оила-19/6 оилалари амалий селекция жараёнида бошланғич ашё манба сифатида тавсия этилган. 
Ғўзанинг янги (Оила-19/1, Оила-19/2, Оила-19/3, Оила-19/6 ва Оила-19/7) оилалари Қашқадарё вилояти Миришкор тумани “Обод Сардори Дилоромхон” фермер хўжалигига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2025-йил 10-майдаги №05/04-04-231-сон маълумотномаси). Натижада чекланган шохланиш типига эга бўлган Оила-19/1, Оила-19/2, Оила-19/3, Оила-19/6 ва Оила-19/7 оилалари битта кўсакдаги пахта вазни (4,6-5,1 г) ва 1000 дона чигит вазни (126,8-135,4 г), тола чиқими (35,4-37,3%), тола узунлиги (39,3-40,3 мм) белгилари бўйича юқори кўрсаткичларга эга бўлганлиги исботланган ва амалий селексион генетик изланишларга бошланғич манба сифатида фойдаланишга тавсия этилган.