Шкиров Шухрат Мусаевичнинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Металлургиянинг техноген чиқиндиларидан олинган темир кукунидан конструксион материаллар олишнинг илмий асосларини ишлаб чиқиш”, 05.02.01 – “Машинасозликда материалшунослик. Қуймачилик. Металларга термик ва босим остида ишлов бериш. Қора, рангли ва ноёб металлар металлургияси. Камёб, нодир ва радиоактив элементлар технологияси (Қуймачилик ва металларга ишлов бериш йўналиши бўйича)” ихтисослиги.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.DSc/Т792.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат техника университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат техника университети хузуридаги DSc.03/30.12.2019.Т.03.04. рақамли Илмий Кенгаш.
Илмий раҳбар: Шарипов Конгратбай Авезимбетович, техника фанлари доктори, профессор.
Расмий оппонентлар: Тураходжаев Нодир Джахонгирович, техника фанлари доктори, профессор; Бердияров Баҳриддин Тиловқабулович, техника фанлари доктори, профессор; Маткаримов Сохибжон Турдалиевич, техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Навоий давлат кончилик ва технологиялар университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Металлургиянинг техноген чиқиндиларидан олинган темир кукуни асосида юқори физик-механик ва эксплуатацион хоссаларга эга бўлган конструксион материалларни олиш имконини таъминловчи илмий асосларини яратишдан иборат.
 III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
кукунларни пресслаш жараёнини математик моделлаштириш ва синов-тажриба натижаларидан комплекс фойдаланишни ўз ичига олган металлургиянинг техноген чиқиндиларидан олинган темир кукуни асосида конструксион материаллар олишнинг технологияси яратилган;
кукунни ёпиқ пресс-қолипда зичланиш жараёни учун пресс-қолип элементларини бир-бирига нисбатан ҳаракатланиш характерини ва прессланаётган тана геометриясини инобатга олувчи математик вазифанинг чегаравий шартлари ишлаб чиқилган;
структуравий бир хил бўлмаган муҳитлар механикаси доирасида, техноген чиқиндилардан олинган металл кукунларини пресслаш жараёнида пресс-брикет ҳажмидаги кучланишли-деформацион ҳолати, ғоваклир ва пресслаш босими аниқланган;
пресслаш усулига боғлиқ ҳолда прессланаётган тана ҳажмининг баландлиги бўйича пресслаш босими, қолдиқ ғоваклик ва кучланишнинг тақсимланишини компютер дастури ёрдамида сонли ҳисоблаш имконини берувчи кукунларни пресслаш жараёнининг математик модели ишлаб чиқилган;
металлургиянинг техноген чиқиндиларидан олинган темир кукунидан танаси бўйича минимал ва тенг тақсимланган қолдиқ ғовакликка эга бўлган пресс-брикет олишни таъминловчи пресслаш усули аниқланган;
металларнинг мустаҳкамлиги ва пластиклиги назарияси асосида, металлургиянинг техноген чиқиндиларидан олинган металл кукунларни пресслаш учун пресс-қолипни конструкциясини лойиҳалаш методикаси ишлаб чиқилган;
металлургиянинг техноген чиқиндисидан олинган темир кукуни асосида 40ХН маркали пўлатга мос келувчи кукун аралашмадан юқори зичлик ва эксплуатацион хоссаларга эга бўлган якка ўқли деталларни олиш технологияси яратилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Металлургиянинг техноген чиқиндиларидан олинган темир кукунидан конструксион материаллар олишнинг илмий асосларини ишлаб чиқиш бўйича олинган натижалар асосида:
металлургиянинг техноген чиқиндиларидан олинган темир кукунидан конструксион материаллар олишнинг илмий асослари “Автокомпонент” МЧЖда жорий этилган (“УзАвто” АЖнинг 2024 йил 11 мартдаги 15/06-25-0316 сон маълумотномаси). Натижада хоссалари бўйича темир кукуни асосли янги конструксион материал олинган ва конструксион материалларнинг импорти 15-17% камайган;
темир кукунидан юқори физик-механик хоссаларга эга бўлган деталлар олиш имконини берувчи пресслаш жараёнининг математик модели “Автокомпонент” МЧЖда жорий этилган (“УзАвто” АЖнинг 2024 йил 11 мартдаги 15/06-25-0316 сон маълумотномаси). Натижада кукун аралашмаларни пресслаш жараёни қурилмалар ва уларда синовлар ўтказиш учун ажратилган сарф - ҳаражатлар 10-16% камайган;
темир кукуни асосли аралашмаларни пресслаш учун материаллар мустаҳкамлиги назарияси асосида пресс-қолипни лойиҳалаш тартиби “Автокомпонент” МЧЖда жорий этилган (“УзАвто” АЖнинг 2024 йил 11 мартдаги 15/06-25-0316 сон маълумотномаси). Натижада темир кукуни асосли аралашмаларни пресслаш учун пресс-қолип материалларини танлаш ва ишлаб чиқаришдаги сарф - ҳаражатлар 10-12% камайган;
темир кукуни асосли юқори зичликка эга бўлган конструксион материаллар олиш учун темир кукуни асосли аралашманинг мақбул таркиби “Автокомпонент” МЧЖда жорий этилган (“УзАвто” АЖнинг 2024 йил 11 мартдаги 15/06-25-0316 сон маълумотномаси). Натижада темир кукуни асосли аралашмаларни пресслаш энергия сарф - ҳаражатлари 13-15% камайган;
темир кукуни асосли юқори зичликка эга бўлган конструксион мақсадли деталлар олиш учун кукун ғовак материални пресслаш технологияси “Автокомпонент” МЧЖда жорий этилган (“УзАвто” АЖнинг 2024 йил 11 мартдаги 15/06-25-0316 сон маълумотномаси). Натижада темир кукуни асосли конструксион мақсадли деталлар структурасидаги қолдиқ ғоваклик 0,95-0,9% гача камайган;
темир кукуни асосли конструксион мақсадли деталларга термик ва кимёвий термик ишлов бериш технологияси (“УзАвто” АЖнинг 2024 йил 11 мартдаги 15/06-25-0316 сон маълумотномаси). Натижада темир кукуни асосли конструксион мақсадли деталларнинг мустаҳкамлик хоссалари 20-25%га ошган.  

Yangiliklarga obuna bo‘lish