Сотиболдиев Ғайратжон Отамирзаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистонда ахборот-коммуникация технологиялари ва интернетнинг тутган ўрни (1995-2021-йиллар)” 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1.PhD/Tar400
Илмий раҳбар: Расулов Абдулла Нуритдинович, тарих фанлари доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат техника университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.03/31.03.2021.Tar.05.05.
Расмий оппонентлар: Комилов Ойбек Камилович, тарих фанлари доктори, профессор; Шамсиева Маҳфузахон Хўжа қизи, тарих фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD)доцент
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: 1995-2021-йилларда Ўзбекистонда ахборот-коммуникация ва интернет технологияларининг ижтимоий-сиёсий, иқтисодий, маданий-маърифий ҳаётдаги ўрни, унинг тараққиёт босқичларини ҳар томонлама ўрганишни тарихий нуқтаи назаридан ёритиб беришдан иборат
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйдагилардан ибрат:
Ўзбекистон Республикасида ахборот-коммуникация соҳасининг ҳукумат номенклатурасида муҳим бўғини сифатида унинг ривожланиши учун давлат томонидан амалга оширилаётган чора-тадбирларнинг йўналишлари, ушбу соҳага оид низом, қонун, қарорларини ижтимоий-сиёсий, иқтисодий ва маданий-маърифий ҳаётга татбиқ этилганлиги динамикаси, “Узмобиле” ва “Узонлине” интернет миллий бренд провайдерларига мижозларни жалб қилиш ишлари маълум бир даражада қийинчиликлар туғдиргани ҳамда “Ўзбектелеком” АКнинг ушбу масалага совуққонлик билан ёндошган ишчи-ходимларига интизомий жазо қўлланиши, лавозимда қолиш ёки қолмаслик масаласини кўрганлиги далиллар асосида очиб берилди;
ахборот-коммуникация технологияларининг давлат бошқарув тизимини оптималлаштиришдаги роли, шу жумладан, электрон ҳукумат (э-говернмент) тизимларининг жорий қилиниши ва уларнинг сиёсий ислоҳотлар жараёнидаги ўрни, ижтимоий-сиёсий ҳаётда давлат билан фуқаролар ўртасидаги мулоқотни йўлга қўйиш, мавжуд тизим орқали ҳукумат идоралари фаолияти, давлат бошқарув тизимидаги сайтлар ичида фуқароларнинг ягона интерактив давлат хизматларига энг кўп ташрифи, расмий ҳужжатларни амалда қўллаш имкониятини ортганлиги ҳамда ягона идентификация тизими орқали 2021 йил якунида Тошкент шаҳри Шайхонтоҳур туманидаги 137 та обектда 843 та шахсни идентификациялаш ва видеокузатув тизими ускуналари ўрнатилгани натижасида ушбу ҳудудда 24 нафар қидирувда бўлган шахс аниқлангани, 100 дан ортиқ жиноятларнинг олди олингани, 15-20 йил муқаддам очилмай қолган жиноятларни фош этилишига хизмат қилаётганлиги далилланди;
Глобал тармоқдан Ўзбекистон иқтисодиётнинг савдо, молия, қишлоқ хўжалиги ҳамда хизмат кўрсатиш соҳаларида кенг қўлланиши натижасида рентабелликнинг ортганлиги, масофавий ва онлайн хизмат кўрсатишнинг ўзлаштирилиши республикада аҳолининг бандлик даражасини ортишига ҳисса қўшганлиги, рақамли трансформацияси жараёнини тезлаштиргани, шаҳар, туман марказларида ташкил қилинган интернет кафелар ўтмишга айлангани аниқланди;
Ўзбекистон маданий-маърифий ҳаётига интернетнинг кириб келиши ва уни модернизациялашдаги ўрни, онлайн таълимнинг жорий қилиниши, соҳада рақамли ресурсларининг ривожланиши, интернетга кириш саводхонлиги ортганлиги туфайли кибербуллинг, троллинг каби шаклларининг пайдо бўлиши, тарихий блогни юритаётган мутахассис-тарихчи олимлар каналлари таҳлил этилгани, ижтимоий тармоқларнинг оммалашуви аҳолининг сиёсий, маданий онгини ўстириш билан бирга миллий маданий мероснинг рақамли сақланиши натижасида Ўзбекистонни халқаро майдонда танитиш имкониятини оширганлиги асосланди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистонда 1995-2021-йилларда ахборот-коммуникация технологиялари ва интернетнинг тутган ўрнини ўрганиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
Ўзбекистон Республикасида ахборот-коммуникация соҳасининг ҳукумат номенклатурасида муҳим бўғини сифатида унинг ривожланиши учун давлат томонидан амалга оширилаётган чора-тадбирларнинг йў налишлари, ушбу соҳага оид низом, қонун, қарорларини сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий ҳаётга татбиқ этилганлиги ҳамда 1995–2021-йиллар давомида ушбу тадбирларнинг зарурий-тадрижий ривожланиш динамикаси, интернет жаҳон ахборот тармоғининг глобал ва миллий сегменти ривожланиши тенденциялари, “Узмобиле” ва “Узонлине” брендларининг мазкур тармоқда ривожланиш имкониятлари кўламига доир тақдим этилган материаллардан Ўзбекистон тарихи бўйича яратилган илмий тадқиқот дастурларида асос сифатида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2023-йил 16-августдаги 02-36-1468-сон далолатномаси). Натижада, телетомошабинларнинг Ўзбекистонда ахборот-коммуникация ва интернет технологияларини ривожланиши билан богʻлиқ тассавурларини бойитилишига ҳамда амалга оширилган чора-тадбирлар ҳақида маълумотларга эга бўлишига имкон берган.
ахборот-коммуникация технологияларининг давлат бошқарув тизимини оптималлаштиришдаги роли, шу жумладан, электрон ҳукумат (э-говернмент) тизимларининг жорий қилиниши ва уларнинг сиёсий ислоҳотлар жараёнидаги ўрни, ижтимоий-сиёсий ҳаётда давлат билан фуқаролар ўртасидаги мулоқотни йўлга қўйиш, мавжуд тизим орқали ҳукумат идоралари фаолияти, давлат бошқарув ижтимоий-сиёсий тизимидаги сайтлар ичида фуқароларнинг ягона интерактив давлат хизматларига энг кўп ташрифи, расмий ҳужжатларни амалда қўллаш имкониятини ортганлигига доир тақдим этилган материаллардан Ўзбекистон тарихи бўйича яратилган илмий тадқиқот дастурларида тарихий-амалий асос сифатида фойдаланилган (Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2024-йил 25-ноябрдаги 02.01.19-1714-сон маълумотномаси) Натижада, тақдим этилган материалларнинг тарғибот ишларига жорий этилиши турли маданий-маърифий тадбирларни самарали ташкил этилишига хизмат қилган.
Глобал тармоқдан Ўзбекистон иқтисодиётнинг савдо, молия, қишлоқ хўжалиги ва хизмат кўрсатиш соҳаларида кенг қўлланиши натижасида самарадорликнинг ортганлиги, масофавий ва онлайн хизмат кўрсатишнинг ўзлаштирилиши республикада аҳолининг бандлик даражасини ортишига ҳисса қўшганлиги, рақамли трансформацияси жараёнини тезлаштирганига оид хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Таʼлим ва тараққиёт”, “Миллат ва маʼнавият”, “Ўзбекистон ёшлари” дастурларини самарали ташкил этиш, ссенарийларини тузиш ва тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2023-йил 16-августдаги 02-36-1468-сон далолатномаси). Натижада, телетомошабинларнинг ахборот-коммуникация ва интернет технологиялари бўйича билимларини ортишига хизмат қилган.
Ўзбекистон маданий-маърифий ҳаётига интернетнинг кириб келиши ва уни модернизациялашдаги ўрни, онлайн таълимнинг жорий қилиниши, соҳада рақамли ресурсларининг ривожланиши, ҳамда маданият ва санъатда пандемия туфайли фуқароларнинг интернетга кириш саводхонлиги ортганлиги, ижтимоий тармоқларнинг оммалашуви аҳолининг сиёсий, маданий онгини ўстириш билан бирга, оммавий маданиятнинг таъсири кучайишга, қадриятларга зарар етишига, ёшлар ўртасида ғоявий, аҳлоқий бузғунчиликка тарғиб этиш ҳолатларига сабаб бўлганлиги ва айни пайтда миллий маданий мероснинг рақамли сақланиши, тарғиб қилиниши, Ўзбекистоннинг халқаро майдонда танитиш имкониятини ортганлигига доир материаллардан Ўзбекистон тарихи бўйича яратилган илмий тадқиқот дастурларида асос сифатида фойдаланилган (Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2024-йил 25-ноябрдаги 02.01.19-1714-сон маълумотномаси) Натижада, тақдим этилган материаллар тарғибот ишлари, турли маданий-маърифий тадбирларни илмий ва самарали ташкил этилишига хизмат қилган.
