Рўзиев Абдумалик Ортиғалиевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Миллий иқтисодиётда рақамли технологияларнинг истиқболли ривожланишини баҳолаш методологиясини такомиллаштириш”, 08.00.16 – “Рақамли иқтисодиёт ва халқаро рақамли интеграция”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.Dsc/Iqt733.
Илмий маслаҳатчи: Суюнов Дилмурод Холмуродович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Бизнес ва тадбиркорлик олий мактаби.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бизнес ва тадбиркорлик олий мактаби, Dsc.19/04.07.2023.1.88.01 рақамли Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Абдувохидов Абдумалик Махкамович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Хошимов Элмурод Абдуcатторович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Қўчқоров Тоҳир Сафарович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади рақамли технологиялар ривожланишида иқтисодий ресурслар мажмуасидан самарали фойдаланиш даражасини оширишни баҳолашнинг назарий ва методологик асосларини ишлаб чиқишга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгиликлари:
миллий иқтисодиётда рақамли технологиялар қўллашни такомиллаштириш билан боғлиқ жараёнларни тадқиқ этишнинг назарий-услубий асослари ишлаб чиқилган ва уни тадбиқ этишни тизимли баҳолаш методологияси ривожлантирилган ҳамда амалий жиҳатлари асосланган;
миллий иқтисодиётни ривожлантириш шароитида рақамли технологияларга асосланган фаолиятни ахборот билан таъминлашнинг янги усуллари белгиланган, бу усулларда маълумотларни автоматлаштирилган интеллектуал қайта ишлаш ва бир нечта тадбиркорлик субъектлари билан АТ инфратузилмасидан биргаликда фойдаланиш зарурати асосланган;
маълумотларни бошқариш ахборот тизимини амалга оширишни рақамли технологиялар фаолияти сифатида қаралиши кераклиги асосланган ҳамда электрон ҳукумат элементлари тизимининг мантиқий-функционал боғлиқлик схемаси ишлаб чиқилган;
миллий иқтисодиётда рақамли технологияларнинг самарадорлигини оширишга услубий ёндашув ишлаб чиқилган; унда предмет соҳада биринчи бўлиб мамлакатда рақамлаштирилган ахборот ресурсларининг иқтисодий функционаллик индекси (МРАРИИФИ) тушунчаси ишлаб чиқилган;
рақамли технологиялар фаолиятида иқтисодий ресурслардан самарали фойдаланишнинг миқдорий ва ахборот-таҳлил методологияси ҳамда «Рақамли Ўзбекистон-2030» Стратегиясининг мақсадли кўрсаткичлари таҳлилига ўзаро тизимли ёндашув ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Миллий иқтисодиётда рақамли технологияларнинг истиқболли ривожланишини баҳолаш методологиясини такомиллаштириш бўйича олинган илмий иш натижалари асосида:
ахборот (маълумот) ресурслари динамикасининг мониторингини олиб бориш ҳамда уларни оптималлаштириш мумкин бўлган жиҳатларини аниқлаш ҳамда рақамли технологияларнинг истиқболли ривожланишини баҳолаш методологиясини такомиллаштиришга қаратилган методологик тушинча, МРАРИФИ тушунчасининг киритилиши ва амалиётда қўлланилиши бўйича таклифи “UZTELEKOM” АКда фойдаланилган (2025 йил 22 августдаги 09-106-сонли маълумотнома). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида меҳнат унумдорлиги 3-4 фоизга ошган, тадқиқот ишида таклиф этилган маълумотларни шакллантиришга ёндашувни татбиқ этилиши натижасида бу ишларни юритишга кетадиган харажатлар 3-5 фоизгача қисқарган. Бу эса тежаб қолинган маблағларни ташкилот рақобатбардошлигини ошириш ва ходимларни рағбатлантириш шароитлари яратилишига имкон беради;
мамлакатни рақамлаштиришда ахборот ресурсларининг иқтисодий функционаллик индекси «UZTELEKOM» АК фаолиятида фойдаланилган 2025 йил 22 августдаги 09-106-сонли маълумотнома). Мазкур илмий янгиликни амалиётга жорий этилиши натижасида рақамли технологиялар инфратузилмаси кўринишидаги «УЗТЕЛЕКОМ» АКнинг фаолият самарадорлиги 5 фоизга ошган. Ўз навбатида, компания харажатларини мақбул чегараларга мувофиқ шакллантириш имкони яратилган. Натижада ташкилот олдига қўйилган мақсадларга эришиш жараёнида инсон омили даражасини камайтириб фаолиятни шаффоф юритилишига ва аҳолига хизмат кўрсатиш сифатини оширилишига олиб келади;
«Рақамли Ўзбекистон-2030» Стратегиясининг мақсадли кўрсаткичларини рақамлаштириш соҳасидаги жорий статистик маълумотлар билан боғлиқлигини аниқлашнинг тизимли таҳлиллари усуллари «UZTELEKOM» АКда фойдаланилган 2025 йил 22 августдаги 09-106-сонли маълумотнома. Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида, компания мижозлари билан ишлаш унумдорлиги 5-7 фоизга ошган ва бу ишларни рақамлаштириш эвазига харажатлар 3-5 фоизга тежалиши ҳисоб-китоб қилинганлиги бир томондан стратегик мақсадларни белгилаб олиш ва юқори малакали янги иш ўринларини яратиш имкониятини берса, бошқа томондан аҳолига сифатли хизмат тақдим этиш ва хизматлар учун барқарор нарх белгилаш имкониятларини кенгайтиради.
«Ўзбекистон саноат-қурилиш банки» АТБ фаолиятида тадбиркорлик субъектлари билан ишлаш жараёнига диссертация тадқиқоти тадқиқоти таклиф ва тавсиялар, ишлаб чиқилган методологияларни жорий этилиши ахборот (маълумот) ресурслари ва жараёнларини оптималлаштириш имконини берган ва бу ресурслардан фойдаланиш натижасида унумдорлик 4-6 фоизга ошиб, таклиф этилган ёндашувни татбиқ этиш натижасида тегишли маълумотларни шакллантиришга кетадиган харажатлар 6-8 фоизгача қисқарган ва умумий фаолият самарадорлиги 5-7 фоизгача ошган («2025 йил 21 августдаги № 01-01/19965-сонли маълумотнома). Мазкур таклифнинг прогноз кўрсаткичлари ва ишлаб чиқилган методологияларни жорий этилиши ахборот (маълумот) ресурслари ва жараёнларини оптималлаштириши мавжуд салоҳиятдан самарали фойдаланиш билан бирга банк хизматлари истеъмолчилари талабларига эътибор қаратиш самарали механизмларини жорий этиш имкониятини яратади.
рақамлаштириш соҳасидаги жорий статистик маълумотларни «Рақамли Ўзбекистон-2030» Стратегиясининг мақсадли кўрсаткичлари билан боғлиқлигини тизимли таҳлиллари бўйича хулосаларини «Ўзбекистон саноат-қурилиш банки» АТБ фаолиятида фойдаланилган («2025 йил 21 августдаги № 01-01/19965-сонли маълумотнома). Мазкур амалий таклифнинг қўлланилиши, яъни ахборот жараёнларини рақамлаштирилишда тегишли ахборот ресурсларининг иқтисодий функционаллик индексини амалда қўлланилиши натижасида банк мижозлари билан фаолиятни юритишга кетадиган умумий харажатларни 7 фоизга тежаб қолинишига имкон берганлиги тақдим этилаётган таклифлар таннархини камайтириб, аҳоли рақамли фаоллигини оширилишини рағбатлантиришга хизмат қилади.