Яқубова Диларам Таджиевнанинг
фан доктори (DSc) диссертация иши ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар: 
“Ўзбекистонда совет ҳукуматининг пахтачиликни ривожлантириш соҳасидаги сиёсати: натижалар ва оқибатлар (1920–1990-йилларда Сурхондарё вилояти мисолида), 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.DSc/Tar244.  
Диссертация бажарилган муассаса номи: Денов тадбиркорлик ва педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/27.09.2024.Tar.72.07. 
Илмий  раҳбар: Ғаффоров Шокир Сафарович, тарих фанлар доктори (DSc), профессор.
Расмий аппанентлар: Турсунов Равшан Нормуратович, тарих фанлари доктори (DSc), профессор; Юнусова Хуршида Эркиновна, тарих фанлари доктори (DSc), профессор; Ҳаитов Жаҳонгир Шодмонович, тарих фанлари доктори (DSc), доцент.
Етакчи ташкилот:  Тошкент давлат техника университети.
Диссертация  йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Совет ҳокимиятининг Ўзбекистонда пахтачиликни ривожлантириш учун амалга оширган сиёсатини Сурхондарё вилоятига таъсирини очиб беришдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
Ўзбекистонда пахта яккаҳокимлигининг ўрнатилиши, унинг натижалари ва оқибатлари Сурхон воҳаси мисолида илк бор эълон қилинмаган манбалар асосида очиб берилиб, воҳага республиканинг бошқа минтақаларидан аҳолини кўчириб келтиришнинг ижтимоий-иқтисодий сабаблари, уларнинг меҳнатидан беминнат фойдаланиш, маҳаллий мутахассисларга мажбурий меҳнат каби муносабат, уларни рағбатлантиришдаги тенгсизлик мақсадлари аниқланган; 
1920–1930-йиллар Совет ҳукуматининг Сурхондарё вилоятида пахтачиликни ривожлантиришга қаратилган кенг кўламли сиёсий, иқтисодий ва техникавий ислоҳотлар даври эканлиги, бу жараён орқали ингичка толали пахта етиштиришда янги босқичга ўтиш учун фундаментал асос яратилганлиги далилланган;
совет даврида пахтачилик билан богʻлиқ бўлган жамоалаштириш, сургун ва кўчириш сиёсатлари билан бир қаторда, совет ҳукуматининг “янги ерларни ўзлаштириш”, “пахта ҳосилдорлигини кескин ошириш”, “ҳосилдор ерларга пахта экинларини экиш”, “кўп минг килограммчилик ҳаракати” каби ташаббуслари ҳамда бошқа экинларни кескин камайтириш сиёсати агротехник интизомининг моҳияти очиб берилган; 
воҳада пахтачиликни ривожлантириш масаласида моддий-техник имкониятларнинг ишга солиниши, қишлоқ хўжалик техникаси ва янги пахта навларининг яратилиши, унинг иқтисодий самарадорлиги баҳоланиб, пахта хомашёсини етиштиришда кимёвий усуллардан фойдаланишнинг оқибатлари, алмашлаб экиш технологияларининг жорий этилиши, ер унумдорлигининг издан чиқиши, шўрланиш ҳамда ташландиқ ерларнинг ошиб бориш сабаблари очиб берилган; 
воҳада пахта хомашёсини тайёрлаш учун маҳаллий аҳолини партиявий назорат остида сақлаш, пахта нархини арзонлашувининг иттифоқ бюджетига йўналтирилганлиги сабаблари, аҳолининг барча қатламини оммавий пахта теримига жалб қилинишидан кўзланган эксплутацион мақсадлар очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистонда совет ҳукуматининг пахтачиликни ривожлантириш соҳасидаги сиёсати: натижалар ва оқибатлари (1920–1990-йилларда Сурхондарё вилояти мисолида) бўйича олиб борилган тадқиқот иши асосида:
Ўзбекистонда пахта яккаҳокимлигининг ўрнатилиши, унинг натижалари ва оқибатлари Сурхон воҳаси мисолида илк бор эълон қилинмаган манбалар асосида очиб берилиб, воҳага республиканинг бошқа минтақаларидан аҳолини кўчириб келтиришнинг ижтимоий-иқтисодий сабаблари, уларнинг меҳнатидан беминнат фойдаланиш, маҳаллий мутахассисларга мажбурий меҳнат каби муносабат, уларни рағбатлантиришдаги адолацизлик мақсадлари аниқланганлиги тўғрисидаги маълумотлардан Олий таълимни ривожлантириш тадқиқотлар марказининг илмий фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Олий таълимни ривожлантириш тадқиқотлар марказининг 2023-йил 12-декабрдаги 02/01-01-179-сон маълумотномаси). Натижада ёшлар қалбида Ўзбекистон тарихини ўрганиш, уни сохталаштирган сиёсатдан фарқлай олиш, сабоқ чиқариш, бугунги кунга шукроналик ва ватанга муҳаббат ҳиссини уйғотишда илмий-назарий манба сифатида хизмат қилишга эришилган; 
1920–1930-йиллар Совет ҳукуматининг Сурхондарё вилоятида пахтачиликни ривожлантиришга қаратилган кенг кўламли сиёсий, иқтисодий ва техникавий ислоҳотлар даври эканлиги, бу жараён орқали ингичка толали пахта етиштиришда янги босқичга ўтиш учун фундаментал асос яратилганлиги борасидаги илмий далиллардан Олий таълимни ривожлантириш тадқиқотлар марказининг илмий тадқиқот фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Олий таълимни ривожлантириш тадқиқотлар марказининг 2023-йил 12 декабрдаги 02/01-01-179-сон маълумотномаси). Натижада Олий таълимни ривожлантириш тадқиқотлар марказининг манбалари совет тузумининг аҳолини кўчириш, уларнинг меҳнатидан беминнат фойдаланиш, жамоалаштириш, сургун қилиш, пахта монокултурасига оид шиорбозлиги ва пахта сиёсатига доир ишончли маълумотлар билан бойитилган;
совет даврида пахтачилик билан богʻлиқ бўлган жамоалаштириш, сургун ва кўчириш сиёсатлари билан бир қаторда, совет ҳукуматининг “янги ерларни ўзлаштириш”, “пахта ҳосилдорлигини кескин ошириш”, “ҳосилдор ерларга пахта экинларини экиш”, “кўп минг килограммчилик ҳаракати” каби ташаббуслари ҳамда бошқа экинларни кескин камайтириш сиёсати агротехник интизомининг  моҳияти очиб берилганлиги борасидаги маълумотлар Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг илмий-амалий фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023-йил 28-ноябрдаги 07/21-06/1397-сон маълумотномаси). Натижада тадқиқот иши қишлоқ хўжалиги учун зарур бўлган қўлланма ва рисолалар тайёрлаш ҳамда турли тадбирларни ўтказишда намуна бўлиб хизмат қилган;
воҳада пахтачиликни ривожлантириш масаласида моддий-техник имкониятларнинг ишга солиниши, қишлоқ хўжалик техникаси ва янги пахта навларининг яратилиши, унинг иқтисодий самарадорлиги баҳоланиб, пахта хомашёсини етиштиришда кимёвий усуллардан фойдаланишнинг оқибатлари, алмашлаб экиш технологияларининг жорий этилиши, ер унумдорлигининг издан чиқиши, шўрланиш ҳамда ташландиқ ерларнинг ошиб бориш сабаблари очиб берилганлиги ҳақидаги илмий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг дастурларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023-йил 28-ноябрдаги 07/21-06/1397-сон маълумотномаси). Натижада совет тузумининг пахта сиёсатига доир илмий адабиётлар, тарихий ҳужжатлар ва ёзма манбалар мазкур тадқиқотда очиқланган асосли тарихий материаллари билан қиёсланган ва илмий хулосаланган; 
воҳада пахта хомашёсини тайёрлаш учун маҳаллий аҳолини партиявий назорат остида сақлаш, пахта нархини арзонлашувининг иттифоқ бюджетига йўналтирилганлиги сабаблари, аҳолининг барча қатламини оммавий пахта теримига жалб қилинишидан кўзланган эксплутацион мақсадлар очиб берилганлиги тўғрисидаги маълумотлар Ўзбекистон тарихи телеканалида эфирга узатилган “Мавзу” кўрсатуви ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий Телерадиокомпанияси “Маърифат” ижодий бирлашмаси давлат муассасасининг 2025-йил 13-февралдаги 01 33/72-сон маълумотномаси). Натижаларда телетомошабинларда совет ҳукуматининг Ўзбекистонда амалга оширган пахта яккаҳокимлиги сиёсати, сабаблари ва оқибатлари борасида дунёқарашини бойишига хизмат қилган.