Ўролова Дилшодабону Олимжон қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Онлайн медианинг ёшлар сиёсий-ҳуқуқий маданиятини шакллантиришга таъсири”.
“Влияние онлайн-СМИ на формирование политической и правовой культуры молодежи”.
10.00.09 – Журналистика (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Fil1890.
Илмий раҳбар: Муратова Нозима Фахритдиновна, филология фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университети, DSc.30/30.12.2019.Fil.14.01.
Расмий оппонентлар: Каримов Амрилло, филология фанлари номзоди, доцент; Алимова Гулноза, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади онлайн медианинг ёшлар сиёсий-ҳуқуқий маданиятини шакллантиришга таъсирини илмий-амалий тадқиқ этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
онлайн медианинг сиёсий-ҳуқуқий ахборот тарқатиш эволюцияси фундаментал (1995–1999-йиллар – рақамли коммуникациянинг шаклланиши), суст (2000–2009-йиллар – норматив-ҳуқуқий информатизация жараёни), турғун (2010–2016-йиллар – медиа тизимлашуви) ва ўсиш (2016-йилдан ҳозиргача – коммуникатив конвергенсия жараёнлари) босқичлари асосида даврлаштирилиб, сиёсий-ҳуқуқий маданиятнинг медиатизация динамикаси ва ҳуқуқий коммуникациянинг когнитив-аффектив модели асосланган;
ҳуқуқий менталитет тушунчаси медиа дискурс орқали шаклланувчи ижтимоий-когнитив феномен сифатида талқин этилиб, унинг ахборот оқимлари, маданий код ва коммуникатив контекстлар билан ўзаро боғлиқлиги асосида онлайн медианинг сиёсий-ҳуқуқий қадриятларни моделлаштириш ва фуқаролик тафаккурини шакллантиришдаги журналистик функсионал механизмлари аниқланган;
ёшлар аудиториясининг психологик ва коммуникатив хусусиятларидан келиб чиқиб, онлайн медианинг сиёсий-ҳуқуқий маданиятни шакллантиришдаги коммуникатив, эдукатив ва аксиалогик функсиялари “сторйтеллинг”, “гамифиcатион” ҳамда “эдутаинмент” ёндашувлари асосида ҳуқуқий дискурсни семиотик соддалаштириш, маънавий-интеллектуал интеграцияни кучайтириш ва ҳуқуқий тафаккурнинг медиатизациялаш жараёнини оптималлаштириш нуқтайи назаридан исботланган;
миллий онлайн нашрларда сиёсий-ҳуқуқий ахборотни яратиш ва тарқатиш жараёнлари медиатехнологик модернизация ҳамда журналистик фаолиятни конвергент медиа муҳити тенденсияларига интеграциялаш асосида ёшлар аудиториясига мўлжалланган контент стратегиялари ва журналистик амалий фаолиятни оптималлаштириш бўйича илмий-назарий тавсиялар ишлаб чиқиш орқали ҳуқуқий менталитетнинг комплекс психо-социологик модели далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Онлайн медианинг ёшлар сиёсий-ҳуқуқий маданиятини шакллантиришга таъсири тадқиқи бўйича олинган натижалар асосида:
Онлайн медианинг сиёсий-ҳуқуқий ахборот тарқатиш эволюциясини даврлаштириш бўйича ишлаб чиқилган хулосалар “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Тақдимот” кўрсатуви ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2023-йил 11-августдаги 06-28-1049-сон маълумотномаси). Натижада кўрсатувнинг сиёсий-ҳуқуқий мавзуларни ёритиш принциплари янада такомиллаштирилган, муҳаррир ҳамда ижодий ходимлар контентни ёшлар аудиторияси учун тайёрлашни оптималлаштириш усуллари билан таништирилган ҳамда мазкур усуллар таҳририятнинг ижодий жараёнига татбиқ этилган.
Ҳуқуқий менталитет тушунчаси медиа дискурс орқали шаклланувчи ижтимоий-когнитив феномен сифатида талқин этилишига доир илмий хулосалар “Адолат” миллий ҳуқуқий ахборот марказига қарашли турли онлайн оммавий ахборот воситаларида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги қошидаги “Адолат” миллий ҳуқуқий ахборот маркази давлат муассасасининг 2023-йил 21-февралдаги 26-сон маълумотномаси). Натижада марказда тайёрланадиган ҳуқуқий контентда психологик ва маданий омилларга мослаштирилган ҳолда услуб ўзгартирилган ҳамда ёшлар аудиторияси сони сезиларли даражада ошган.
“Сторйтеллинг”, “гамифиcатион” ва “эдутаинмент” ёндашувларидан фойдаланиш самарадорлигига оид илмий хулосалардан “Ҳуқуқий саводхонлик” онлайн танловида фойдаланилган (Ўзбекистон журналистлар уюшмасининг 2023-йил 10-августдаги 02-18/223-сон маълумотномаси). Натижада танлов жараёнида ўйин элементлари асосида ташкил этилган интерактив вазифалар ёшларнинг сиёсий-ҳуқуқий билимларини ўзлаштиришини енгиллаштирган ва тўрт мингдан ортиқ иштирокчида ҳуқуқий саводхонлик кўникмалари шаклланган.
Миллий онлайн нашрларда сиёсий-ҳуқуқий ахборотни яратиш ва тарқатиш жараёнларини модернизациялаш ҳамда комплекс психо-социологик моделни ишлаб чиқишга доир тавсиялар “УзРепорт ТВ” телеканали фаолиятида фойдаланилган (“УзРепорт” ахборот агентлигининг 2023-йил 10-августдаги 31-сон маълумотномаси). Натижада телеканалда намойиш этиладиган кўрсатувлар орасида ёшлар аудиторияси учун алоҳида рукнлар ташкил этилган, сиёсий-ҳуқуқий контентни тайёрлаш услуби ўзгартирилган.
