Усмонова Гулрух Фархад қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи): “Ўзбекистон шароитида бино томлари ландшафтини лойиҳалашнинг ўзига хос хусусиятлари (Бухоро шаҳри мисолида)”, 18.00.02 – Раёнлаштириш. Шаҳарсозлик. Қишлоқ турар жойларини режалаштириш. Ландшафт архитектураси. Бино ва иншоотлар архитектураси (архитектура).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/А156.
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат техника университети.
Илмий раҳбар: Рейимбаев Шуҳрат Садуллаевич, архитектура фанлари доктори (DSc), доцент.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети ҳузуридаги PhD.03/30.07.2024.А.20.11 рақамли илмий кенгаш асосидаги Бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Садикова Ситора-бону Нематджоновна, архитектура фанлари доктори (DSc), доцент; Сетмаматов Махсуд Бекдурдиевич, архитектура фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Хоразм Маъмун академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади фойдаланиладиган, экстенсив ва интенсив яшиллаштириладиган томларнинг ландшафт дизайнини Бухоронинг иқлимий, тупроқ ва дендрологик шароитларини инобатга олиб лойиҳалаш, кўкаламзорлаштирилган томлардан фойдаланиш орқали Бухоро шаҳрининг яшиллаштирилган майдонлар фоизини ошириш таклифларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Бухоро шаҳрининг мавжуд шаҳар тузилмасида биноларнинг том қисмларини функсионал яшил майдон сифатида илк бор ташкил этиш орқали яшил ҳудудлар улушини ва экологик қулайликни оширишга қаратилган эко-архитектура лойиҳавий ечимларини шакллантириш асослари ишлаб чиқилган;
Бухоро шаҳрининг бино томларида иссиқ ва қуруқ иқлим шароитига мос келувчи попук ва ўқ илдизли маҳаллий ўсимлик турларидан фойдаланган ҳолда архитектура-ландшафт ечимлари ишлаб чиқилиб, ушбу ўсимликларнинг экологик барқарорлиги, шамол ва қуёш радиациясига чидамлилиги асосланган;
Бухоро шаҳрида яшил томларни ривожлантиришнинг архитектура–шаҳарсозлик тизими таклиф этилиб, унда яшил инфратузилма элементларини шаҳар тузилмасига интеграциялаш, функсионал–режалаштириш тузилмасини оптималлаштириш ва экологик мувозанатни таъминлашга қаратилган “архитектура–шаҳарсозлик модели” ишлаб чиқилган;
Бухоро шаҳрида яшил майдонларнинг умумий майдонга нисбатан миқдори охирги йилларда ўртача 26,4% дан 8,9% га тушганлиги, бу кўрсаткични бино ва иншоотларнинг том қисмидаги мавжуд кўкаламзорлаштириш мумкин бўлган майдонларни ташкил қилиш ҳисобига ошириш мумкинлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистон шароитида бино томлари ландшафтини лойиҳалашнинг ўзига хос хусусиятлари (Бухоро шаҳри мисолида) мавзуси бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Бухоро шаҳрининг мавжуд шаҳар тузилмасида биноларнинг том қисмларини функсионал яшил майдон сифатида ташкил этиш орқали яшил ҳудудлар улушини ва экологик қулайликни оширишга қаратилган эко-архитектура лойиҳавий ечимларни шакллантириш асослари ҳамда Бухоро шаҳрининг бино томларида иссиқ ва қуруқ иқлим шароитига мос келувчи попук ва ўқ илдизли экологик барқарорлик, шамол ва қуёш радиациясига чидамлилик хусусиятига эга маҳаллий ўсимлик турларидан фойдаланган ҳолда ишлаб чиқилган архитектура-ландшафт ечимлари хусусидаги тавсия ва таклифлар Бухоро вилояти қурилиш ва уй-жой комунал хўжалиги бош бошқармасининг қуйи лойиҳалаш ва қурилиш корхоналари фаолиятида фойдаланилган (Оъзбекистон Республикаси Қурилиш ва уй-жой коммунал хоʻжалиги вазирлигининг 2025-йил 13-январдаги 06/367-сон маълумотномаси; Бухоро вилояти қурилиш ва уй-жой комунал хўжалиги бош бошқармасининг 2024-йил 26-сентябрдаги 1422-сон далолатномаси). Натижада яшил томларни жорий этишнинг илмий асосланган архитектура режалаштириш тизими ишлаб чиқилиб, унинг амалий қўлланилиши Бухоро шаҳрида шаҳар микроиқлимини яхшилаш, экологик барқарорликни ошириш ва яшил инфратузилма улушини кўпайтириш бўйича самарали йўналишларни аниқлашга эришилган;
Бухоро шаҳрида яшил майдонларнинг умумий майдонга нисбатан миқдори охирги йилларда ўртача 26,4% дан 8,9% га тушганлиги ҳақидаги хулосалар ва бу кўрсаткични бино ва иншоотларнинг том қисмидаги мавжуд кўкаламзорлаштириш мумкин бўлган майдонларни ташкил қилиш ҳисобига ошириш мумкинлиги ҳамда Бухоро шаҳрида яшил инфратузилма элементларини шаҳар тузилмасига интеграциялаш, функсионал–режалаштириш тузилмасини оптималлаштириш ва экологик мувозанатни таъминлашга қаратилган “архитектура–шаҳарсозлик модели” хусусидаги таклифлар ва лойиҳалар Бухоро шаҳар Ибн Сино кўчасида қурилиши режалаштирилган турар-жой ва жамоат биноларининг лойиҳаларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Оъзбекистон Республикаси Қурилиш ва уй-жой коммунал хоʻжалиги вазирлигининг 2025-йил 13-январдаги 06/367-сон маълумотномаси; “Лойиҳасув қурилиш” МЧЖ нинг 2024-йил 7-октябрдаги 52-сон далолатномаси;). Натижада яшил томларни лойиҳалашнинг архитектура–ландшафт тамойиллари ва ривожлантириш йўналишлари амалиётга тадбиқ этилиб, шаҳар ландшафтининг экологик ва эстетик яхлитлигини таъминлаш ҳамда иқлимга мос яшил инфратузилма тизимини шакллантиришга эришилган.