Умарова Саодат Сулаймоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): "Замонавий босқичда болаларда ревматик иситманинг профилактикаси ва диспансеризациясини такомиллаштириш", 14.00.09-Педиатрия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Tib2737.
Илмий рахбар: Мухамадиева Лола Атамуродовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/30.12.2019.Tib.102.01.
Расмий оппонентлар: Наврузова Шакар Истамовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Шарипова Олия Аскаровна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади замонавий босқичда ўткир ревматик иситма ҳамда сурункали стрептококкли инфекциянинг клиник-инструментал ва лаборатор хусусиятларини ўрганиш асосида касалликнинг диспансеризация ва профилактикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўткир ревматик иситма билан касалланган болаларда тана ҳароратининг субфебрил кўтарилиши, полиартралгия (68,9%), кўпинча субклиник кардит (75,5%) ва уни митрал регургитация (74,6%) билан кечиши аниқланган;
болаларда ўткир ревматик иситма субклиник кардит кўринишида кечганда қон зардобида цитокин статусини ўзгариши, яъни IL-6 миқдорини 1,5 баробар юқори бўлиши аниқланган;
ўткир ревматик иситма билан оғриган болаларда кардиометрик текширишлар орқали гемодинамик, метаболик ва адаптив кўрсаткичларнинг сезиларли даражада ўзгариши аниқлаган ва бу усул кейинчалик сурункали юрак ревматик касаллиги ривожланиш хавфини баҳолашда юқори диагностик қимматга эга эканлиги асосланган;
ўткир ревматик иситма билан оғриган болаларда умумий клиник, иммунологик ва оғиз-ҳалқум ажралмасининг бактериологик таҳлилларини инобатга олган ҳолда анъанавий комплекс даво муолажасига қўшимча бактериофаг препаратини қўллаш орқали даволаш усули такомиллаштирилган ва унинг юқори самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Болаларда ўткир ревматик иситманинг кечиш хусусиятлари бўйича олинган илмий натижалар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашининг 2025 йил 22 май 18/11-сонли хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: болаларда ўткир ревматик иситма билан касалланган болаларда тана ҳароратининг субфебрил кўтарилиши, полиартралгия (68,9%), кўпинча субклиник кардит (75,5%) ва уни митрал регургитация (74,6%) билан кечиши аниқланган ва улар бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети Илмий кенгашининг 2024 йил 4 декабрда 4-сони билан тасдиқланган "Болаларда ўткир ревматик иситманинг бирламчи ва иккиламчи профилактикаси" номли услубий тавсияномаси мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилояти болалар ихтисослаштирилган кўп тармоқли тиббиёт маркази 2025 йил 24 январдаги 63-У§2-сонли буйруқ асосида кардиоревматоллогия бўлими, Жиззах вилояти болалар кўп тармоқли тиббиёт марказига кардиология бўлимида 2025 йил 10 февралдаги 10-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2025 йил 22 майдаги 18/11-сонли хулосасига кўра). Ижтимоий самарадорлик: ревматик иситмани клиник кечишини инобатга олган холда ташхис куйиш сурункали юрак ревматик касаллиги ривожланишининг олдини олиш, боланинг умумий ҳолатини яхшилаш ва асоратлар хавфини камайтириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: ўткир ревматик иситмани ва унинг асоратларини ўз вақтида аниқлаш туфайли давлат томонидан болалар бўлимидаги ҳар бир беморни стандарт даволаш учун сарфланадиган 742 872 сўм маблағ тежалган.
иккинчи илмий янгилик: болаларда ўткир ревматик иситма субклиник кардит кўринишида кечганда қон зардобида цитокин статусини ўзгариши, яъни IL-6 миқдорини 1,5 баробар юқори бўлиши аниқланган ва улар бўйича таклифлар улар бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети хузуридаги эксперт кенгашининг 2024 йил 4 декабрдаги 4-сони билан тасдиқланган “Болаларда ўткир ревматик иситманинг бирламчи ва иккиламчи профилактикаси” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази 2025 йил 24 январдаги 63-У§2-сонли буйруғи билан, Жиззах вилояти болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази 2025 йил 10-феврал 10-сонли буйруғи билан клиник амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2025 йил 22-майдаги 18/11-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: интерлейкин-6 даражасини аниқлаш касалликларнинг оғир шакллари ривожланишининг замонавий олдини олишга, шунингдек, боланинг такрорий касалланишининг олдини олиш ва шу билан унинг саломатлигини сақлаш бўйича даволаш чора-тадбирлари тактикасини аниқлашга ёрдам берди. Иқтисодий самарадорлик: IL-6 даражасини ҳисобга олган ҳолда комплекс давони қўллаш ўткир ревматик иситмага чалинган болаларда субклиник кардитни самарали даволаш мумкин бўлиб, ҳар бир бемор учун йилига давлат маблагларини тежаш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: кардиометрик текширишлар орқали ўткир ревматик иситма билан оғриган болаларда миокарддаги метаболик ўзгаришларни аниқлашда инструментал тадқиқотларнинг ноинвазив усули сифатида кардиометрия оркали кардиоваскуляр бузилишларни эрта ташхислаш мумкинлиги асосланган ва улар бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети хузуридаги эксперт кенгашининг 2024 йил 4 декабрдаги 4-сони билан тасдиқланган "Замонавий босқичда болаларда ўткир ревматик иситмани диспансеризациясини такомиллаштириш" номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази 2025 йил 24 январдаги 63-У§2-сонли буйруғи билан, Жиззах вилояти болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази 2025 йил 10-феврал 10-сонли буйруғи билан клиник амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2025 йил 22-майдаги 18/11-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: кардиометрияда метаболик ўзгаришларни мониторинг қилиш орқали сурункали юрак ревматик касаллиги ривожланишини олдиндан башорат қилиш ва унинг кечишини назорат остида ушлаб туриш имконияти яратилади. Иқтисодий самарадорлик: миокардда метаболик ўзгаришларни ўз вақтида назорат қилиш орқали касаллик қўзғалишларининг сонини камайтириш ва стационар даволаниш эҳтиёжини йилига 3–5 мартадан 1–2 мартагача қисқартириш имкониятини бериб, бир беморга тўғри келадиган дигностика харажатларини йилига 197 000 сўмгача камайтириш имконини беради.
тўртинчи илмий янгилик: ўткир ревматик иситма билан оғриган болаларда умумий клиник, иммунологик ва оғиз-ҳалқум ажралмасининг бактериологик таҳлилларини инобатга олган ҳолда анъанавий комплекс даво муолажасига қўшимча бактериофаг препаратини қўллаш орқали даволаш усули такомиллаштирилган хамда унинг юқори самарадорлиги исботланган ва улар бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети хузуридаги эксперт кенгашининг 2024 йил 4 декабрдаги 4-сони билан тасдиқланган "Замонавий босқичда болаларда ўткир ревматик иситмани диспансеризациясини такомиллаштириш" номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази 2025 йил 24 январдаги 63-У§2-сонли буйруғи билан, Жиззах вилояти болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази 2025 йил 10-феврал 10-сонли буйруғи билан клиник амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2025 йил 22-майдаги 18/11-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: бактериофагни антибиотиклар билан комплекс қўллаш антибиотикларга чидамли бактерияларни танлаб нишонга олиш ва натижада ўткир ревматик иситма касаллиги бўлган болаларда касалликнинг қайталанишини олдини олишга болалар жисмоний фаоллигини тез тикланишига олиб келади. Иқтисодий самарадорлик: дори воситасининг юқори биомавжудлиги ва яхши ўзлаштирилиши туфайли қисқа муддат ичида клиник жиҳатдан аҳамиятли натижага эришиш, ножўя таъсирларсиз терапияни амалга ошириш, бу эса даволаш курси давомийлигини қисқартириш, қўшимча дори воситаларга бўлган эҳтиёжни ва қайта-қайта шифохонага ётқизиш ҳолатларини камайтириш орқали соғлиқни сақлаш тизими ва беморнинг оиласи учун ҳар бир болага харажат қилинадиган маблағларни тежаш имконини беради.
