Эрмакова Жамилахон Мухаммадовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Данакмевалиларни сублимацион усулда қуритишда дастлабки ишлов бериш жараёнларини такомиллаштириш” мавзусидаги 06.01.11 - Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини сақлаш ва қайта ишлаш ихтисослиги (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: B2024.2.PhD/Qx723
Илмий раҳбар: Исламов Сохиб Яхшибекович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qx.13.04.
Расмий Искандаров Зафар Самандарович, техника фанлари доктори, профессор; Шамсиев Жаъфар Абдусалимович, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Академик М.Мирзаев номли Боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Данакмевалиларни сублимацион усулда қуритишда дастлабки ишлов бериш жараёнларини такомиллаштириш орқали юқори сифатли қуритилган маҳсулот олишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўрик ва олхўри навларида қуруқ маҳсулот чиқиш миқдори бўйича энг юқори кўрсаткич табиий (офтобда) ва сунъий (конвектив) усулларда қуритилганда ўрикни Субхони ҳамда олхўрини Исполинская навлари, сублимацион усулда қуритилганда ўрикни Қандак нави ва олхўрининг Исполинская навлари энг мақбул эканлиги исботланган;
сублимацион усулда бутун (данаксиз) ҳолда қуритилганда товарбоплик ва органолептик жиҳатдан ўрикнинг Исфарак навидан тайёрланган қуруқ маҳсулот энг юқори баҳоланиб 98,6 баллга, олхўрининг Венгерка фиолетовая нави эса 97,8 баллга баҳоланганлиги аниқланган;
бутун (данаксиз) ҳолда қуритилган ўрик ва олхўри мевалари сифат жиҳатидан энг яхши натижани берган, жумладан, бу усулда қуритилганда, ўрикнинг Қандак навида C витамини 88,7% , олхўрининг Исполинская навида эса C витамини 89,1% сақланиб қолганлиги аниқланган;
сублимацион усулда 40°C ҳароратда қуритиш вақтини 2 соатга қисқариши орқали энг юқори кўрсаткич ўрикнинг Қандак навида тайёр маҳсулот чиқиши 14,2% ва олхўрининг Исполинская навида тайёр маҳсулот чиқиши 14,3% бўлиши илмий исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Данакмевалиларни сублимацион усулда қуритишда дастлабки ишлов бериш жараёнларини такомиллаштириш бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида:
Ўрик ва олхўри навларининг меваларини сублимацион усулда қуритиш ишланмаси Фарғона вилояти Олтиариқ тумани “ИҲЛОС АCБ” МЧЖ да 1 тонна маҳсулотга жорий қилинган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2025 йил 9 апрелдаги № 05/06-04-147-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида қуруқ маҳсулот чиқиш миқдори бўйича эса энг юқори кўрсаткич қуритилган ўрикдан 345-350% ҳамда қуритилган олхўридан 265-270% иқтисодий самарадорликка эришилган.
Олхўри навларини сунъий (конвектив) усулда қуритиш ишланмаси Хўжаобод туманидаги “НАВИГУЛ” ҚК МЧЖ да 1 тонна маҳсулотга жорий қилинган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2025 йил 9 апрелдаги № 05/06-04-147-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида олхўри навларида қуруқ маҳсулот чиқиш миқдори бўйича энг юқори кўрсаткич қуритилган олхўридан 180-195% иқтисодий самарадорликка эришилган.
Ўрик навларини табиий усулда қуритиш ишланмаси Академик М.Мирзаев номидаги боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий тадқиқот институти Фарғона илмий тажриба станциясида 3 гектар майдонда етиштирилган маҳсулотга нисбатан жорий қилинган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2025 йил 9 апрелдаги № 05/06-04-147-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида ўрик навларида қуруқ маҳсулот чиқиш миқдори бўйича энг юқори кўрсаткич қуритилган ўрикдан 145-150% иқтисодий самарадорликка эришилган.