Салилаева Гулшад Патуллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қорақалпоғистон шароитида полиз экинлари меваларини сақлаш ва қайта ишланган маҳсулотлар тайёрлашни такомиллаштириш” мавзусидаги 06.01.11 – Қишлоқ хоъжалиги маҳсулотларини сақлаш ва қайта ишлаш ихтисослиги (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси роъйхатга олинган рақами: B2024.4.PhD/Qx1560
Илмий раҳбар: Юсупов Рисназар Оразбаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоғистон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qx.13.04.
Расмий оппонентлар: Додаев Қўчқор Одилович, профессор, техника фанлари доктори; Умидов Шавкат Эргашевич, қишлоқ хоъжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий тадқиқот институти
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Қорақалпоғистоннинг шимолий туманларига хос агроекологик шароитда етиштирилган полиз экинлари - қовун, тарвуз ва қовоқ навлари меваларини узоқ муддат давомида сифатли сақлаш ва қайта ишлаш имкониятларини илмий асослаш, маҳсулотларнинг органолептик, физик-кимёвий хусусиятлари ва истеъмолбоплигини сақлаб қолувчи мақбул технологияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Қорақалпоғистоннинг шимолий туманлари шароитида етиштирилган қовун, тарвуз ва қовоқ навларининг сақланувчанлик салоҳияти агробиологик кўрсаткичлар асосида баҳоланиб “Ала-хамма местная”, “Қорагулоби”, “Қорақанд местная” қовун навлари, “Гулистон” тарвузи ва “Нон кади” қовоқ навларининг сақлашдаги табиий камайиш даражаси 12% дан ошмагани аниқланган;
полиз экинлари меваларининг сақлаш жараёнида биокимёвий таркибидаги ўзгаришлар +4 °C ҳарорат ва 85–88% намликда шароитида озуқа моддалар 5–7%, ҳарорат 10–12 °C га кўтарилганда эса витамин C миқдори 20–30% йўқотилиши исботланган;
қовун, тарвуз ва қовоқ меваларини қайта ишлаш учун технологик параметрлар оптималлаштирилиб, “Нон кади” учун 60 °C ҳароратда куб шаклда қуритиш, “Қўзибой 30” тарвузи учун 1,5% ҲCл ва 80 °C да 2 соат гидролиз қилиш орқали максимал маҳсулот чиқими таъминланган;
полиз меваларидан тайёр маҳсулотлар ишлаб чиқаришда технологик регламентлар лойиҳаси ишлаб чиқилиб “Гулобий Хоразмий” қовунидан нектар, “Қўзибой 30” тарвузидан шарбат, “Испанская 73” ва “Палов кади 268” навларидан қуритилган маҳсулот тайёрлаш жараёнлари ишлаб чиқилган;
“Нон кади” ва “Палов кади 268” навларидан сақлаш ва қайта ишлаш технологияларини қўллаш орқали олинадиган маҳсулотларда рентабеллик даражаси мос равишда 175,13% ва 172,86% ни ташкил этиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Полиз экинлари меваларини аҳоли томонидан ишланган махсус омборларда узоқ муддат сақлашни ташкил етишнинг иқтисодий самарали технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида: 
Қорақалпоғистон Республикаси Чимбой туманидаги “Рейимбай-Усен” фермер хўжалигида 5 га майдонга экилган қовоқнинг паловкади маҳаллий нави мевалари ноябр ойидан бошлаб сақлашга жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2025-йил 30-апрелдаги 01/013-1362-сонли маълумотномаси). Натижада сарфланган харажатлар йиғиндиси ва сақланган мевалар баҳоси асосидаги ишнинг бир гектардаги иқтисодий самарадорлиги 3642,0-3779,3 минг сўм/т ни ташкил қилиб, сарфланган 1 сўм, 1,46-1,50 сўм бўлиб қопланган.
Қорақалпоғистон Республикаси Кегайли ва Нукус туманлари фермер хўжалигида 3 га майдонга экилган қовуннинг ёзги ва қишқи навлари мевалари октябр ойи охиридан бошлаб сақлаш омборларига жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2025-йил 30-апрелдаги 01/013-1362-сонли маълумотномаси). Натижада, олинган маҳсулотларнинг иқтисодий самарадорлиги қовун навларида 2861,4-2030,9 минг сўм/т, тарвузда 2509,6-3335,5 минг сўм/т, қовоқ навларида 3873,2-4049,6 минг сўм/т бўлганлиги аниқланган.