Кодирова Миннура Алгаппаровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Акантолитик пурсилдок яра ривожланишининг молекуляр-генетик механизми ва даволанишини такомиллашштириш», 14.00.11 – Дерматология ва венерология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.4.PhD/Tib2257.
Илмий рахбар: Мавлянова Шахноза Зокировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/28.02.2023.Тib.158.01.
Расмий оппонентлар: Ташкенбаева Умида Алишеровна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Исмаилова Адолат Абдурахимовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Озарбайжон давлат тиббиёт университети (Озарбайжон Республикаси).
II. Тадқиқотнинг мақсади: эндотелиал дисфункцияси ва ксенобиотик ферменти генлари ассоциацияси полиморфизми вариантлари асосида акантолитик пемфигусни ривожланиш хавфининг молекуляр-генетик мезонларини аниқлаш ва даволаш усулларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
акантолитик пемфигус касаллиги ривожланиш механизмида ксенобиотик ферментлари GSTP1 гени ва эндотелиал тизими FGB ва PAI1 генларининг аллелик вариантларининг ассоциялашган полиморфизми роли исботланган;
ксенобиотикларнинг биотрансформацияланиш ферментларини (GSTP1) ва эндотелиал тизими (PAI1, FGB) генларининг мутант ва гетерозиготли генотипларини беморлар қонида ташиши IgG аутотаначаларининг десмоглеин 1 ва 3 ларга бўлган экспрессиясини 2,5 маротабага кўпайишига таъсир қилиши исботланган;
акантолитик пемфигусли беморлар қон зардобида десмоглеин Д-1 ва Д-3 аутотаначаларига тўғридан –тўғри корреляцион боғлиқлигини билдирган С-реактивли оқсил миқдорининг 3,8 баробарга ошиши организмда бактериал, замбуруғли хамда вирус этиологияли иккиламчи инфекциясининг ривожланишининг ўткир босқичини билдирган ва ушбу кўрсаткични касалликнинг диагностик ва прогностик мезони эканлиги асосланган;
клиник ва лаборатор тадқиқотлари натижасида бойиттирилган тромбоцитарлар массасини фаоллашган кремний “АSW-Фатидерм” суви билан баргаликда қўллаш асосида беморларда ташқи муолажасининг инновацион усули тери патологик ўчоқларида акантолитик хўжайраларининг сонини қисқа муддатда сезиларли камайишига ва патологик жараёнининг тиклашига хамда беморларнинг шифохонада ётоқ кунларини қиқартиришга олиб келганлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббёт акантолитик пемфигусли беморларда олиб борилган илмий-тадқиқотлари натижалари асосида:
биринчи илмий янгилик: акантолитик пемфигус касаллиги ривожланиш механизмида ксенобиотик ферментлари GSTP1 гени ва эндотелиал тизими FGB ва PAI1 генларининг аллелик вариантларининг ассоциялашган полиморфизми роли исботланганлиги бўйича “Акантолитик пўрсилдоқ яранинг ривожланишида молекуляр-генетик механизмларива даволаш усулларини такомиллаштириш” номли методик тавсиянома ишла чиқилган ва Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Эксперт кенгашининг 2023 йил 12 декабрь 02-10/9сон хулосасига кўра (илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказининг 2022 йил 5 октябрдаги 01-09/660 -сонли хати юборилган ва олинган натижалар Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказида ва Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология тиббий маркази Хоразм вилояти филиали 08 феврал 2023 йил J\bl5-I4- сонли буйруғи ва Сурхандарё филиали амалиётида 06- феврал 2023 йил Ns9- T-сонли буйруғи асосида амалиётга тадбиқ этилган. Ижтимоий самарадорлиги: акантолитик пўрсилдоқ ярали беморлар қонида ксенобиотик ферментлари GSTP1 гени ва эндотелиал тизими FGB ва PAI1 генларининг аллелик вариантларининг ассоциялашган полиморфизми аниқлаш касалликнинг оғирлик даражасини эрта ташхислайди ва стероидрезистентлик шаклларини ривожланишини камайтиради. Иқтисодий самарадорлиги: касалликнинг оғирлик даражасини ташхислашда сраф харажалари ўрта хисобда 1408950 сумни ташкил қилади, бунда 48 нафар беморларда 12909600 сум ортиқча сарф харажаларни иқтисод қилишга имкон берган.
иккинчи илмий янгилик: ксенобиотик ферментлари GSTP1 гени ва эндотелиал тизими (PAI1, FGB) генларининг мутант ва гетерозиготли генотипларини беморлар қонида ташиши IgG аутотаначаларининг десмоглеин 1 ва 3 ларга бўлган экспрессиясини 2,5 маротабага кўпайиши исботланган. Ушбу генларнинг аниқлаиши касалликнинг оғирлик даражасини аниқлаш генетик мезонлари сифатида қайд қилинган ва генетик текшириш усуллари Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказида ва унинг Хоразм вилояти филиали 08 феврал 2023 йил J\bl5-I4- сонли буйруғи ва Сурхандарё вилояти филиали амалиётида 06- феврал 2023 йил Ns9- T-сонли буйруги асосан тадбиқ этилган. Ижтимоий самарадорлиги: акантолитик пўрсилдоқ ярали беморларда молекуляр-генетик текширишлари орқали эндотелиал тизими ксенобиотик ферментлари GSTP1 гени ва FGB ва PAI1 генларининг ассоциалашган полиморфизмини аниқлаш асосида касалликнинг оғирлик даражасини эрта ташхислайди, асоратли шаклларини камайтиради ва бемор хает сифатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: Касалликнинг оғирлик даражасини ташхислашда сраф харажалари ўрта хисобда 1408950 сумни ташкил қилади, бунда 48 нафар беморларда 12909600 сум ортиқча сарф харажаларни иқтисод қилишга имкон берган.
учинчи илмий янгилик: акантолитик пемфигусли беморлар қон зардобида десмоглеин Д-1 ва Д-3 аутотаначаларига тўғридан –тўғри корреляцион боғлиқлигини билдирган С-реактивли оқсил миқдорининг 3,8 баробарга ошиши организмда бактериал, замбуруғли хамда вирус этиологияли иккиламчи инфекциясининг ривожланишининг ўткир босқичини билдирган ва ушбу кўрсаткични касалликнинг диагностик ва прогностик мезони эканлиги асосланганлиги Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказида ва унинг Хоразм вилояти филиали 08 феврал 2023 йил J\bl5-I4- сонли буйруги ва Сурхандарё вилояти филалида 06 феврал 2023 йил Ns9- T-сонли буйруги асосида тадбиқ этилган. Ижтимоий самарадорлиги: таклиф этилган иммунологик текшириш усули ташхислашнинг самарасини ва асоратланишни башоратлашда хамда даволаш сифатини оширади. Беморларда инфекцион асоратланишни ташхислашнинг сраф харажалари ўрта хисобда 2063900 сумни ташкил қилади, бунда 48 нафар беморларда 51864000 сум ортиқча сарф харажатларни иқтисод қилишга имкон берган.
тўртинчи илмий янгилик: клиник ва лаборатор тадқиқотлари натижасида бойиттирилган тромбоцитарлар массасини фаоллашган кремний “АSW – фатидерм” суви билан баргаликда қўллаш асосида беморларда ташқи муолажасининг инновацион усули ишлаб чиқилганлиги Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказида ва унинг Хоразм вилояти филиали 08 феврал 2023 йил J\bl5-I4- сонли буйруги ва Сурхандарё вилоятифилалида 06- феврал 2023 йил Ns9- T-сонли буйруги асосида амалиётга тадбиқ этилган. Ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган инновацион усул акантолитик пемфигус касаллигига дучор бўлган беморларда тери патологик ўчоқларида акантолитик хўжайраларининг сонини қисқа муддатда сезиларли камайишига ва патологик жараёнининг тиклашига хамда беморларнинг шифохонада ётоқ кунларини қисқартиришга олиб келган. Иқтисодий самарадорлиги: сиртқидан берилган инновацион усул терапиянинг самарасини ошишига, топик кортикостероид препаратларининг қўлланиш сонини камайтиришга олиб келган. Стационар шароитида сиртқидан даволаниш усули ўртача хисобда 1250000 сўмни ташкил қилади, 48 нафар беморларда 41064000 сум ортиқча сарф харажатларни иқтисод қилишга имкон берган.