Шамсиддинова Зебо Фазлиддиновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ҳозирги ўзбек ва хитой тилларида ўтган замон феъл шаклларининг чоғиштирма тадқиқи”; 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик ихтисослиги.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.1.PhD/Fil3612
Илмий раҳбар: Ҳашимова Сабоҳат Абдуллаевна, филология фанлари доктори (DSc), профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSC.03/30.12.2019.Fil. 21.01
Расмий оппонентлар: Сафаров Шахриёр Сафарович, филология фанлари доктори, профессор;  Муҳаммедова Саодат Худойбердиевна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади ҳозирги ўзбек ва хитой тилларидаги феълнинг ўтган замон  шаклларини чоғиштирма аспектда тадқиқ этиш ва уларга хос умумий ва фарқловчи хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ўзбек тилидаги феълнинг ўтган замон шакллари хитой тилидаги ўтган замон шаклларидан вариативлиги,  морфологик, функсионал-семантик хусусиятлари кенглиги, майл категоряси билан синкретик муносабатда бўлиши жиҳатидан тафовутларни юзага келтириши аниқланган;
ҳозирги ўзбек тилидаги феълнинг ўтган замон шаклларининг маъно кўчиш ҳодисаси ҳозирги хитой тилидаги ўтган замон шаклларига ҳам хослиги жиҳатидан икки тилда лингвистик универсалия мавжудлиги илмий асосланган;
ўзбек тилидаги  феълларнинг ўтган замон синтетик -ди, -иб, -ган феъл шакллари хитой тилидаги 了 (ле) ва 过 (гуò)  суффиксларига эквивалент сифатида мувофиқ келиши ҳамда аналитик -ган эди, -иб эди, -(а)ётган эди, -ар эди феъл шакллари хитой тилидаги ...时(шí) иштирокидаги конструксияларга, темпорал сўзларга муқобил бўлиши далилланган; 
ҳозирги ўзбек ва хитой тилидаги феълларнинг ўтган замон шакллари иш-ҳаракатнинг инхоативлик (бошланганлик), дуративлик (давомийлик), хабитуаллик (доимийлик), итеративлик (такрорийлик) ва перфективлик (тугалланганлик) каби хусусиятларни ифодалаши ва матнга бевосита боғлиқ ҳолда инвариантлик ва контекстуаллик белгиларини намоён қилиши исботланган;
ўзбек тилидан фарқли ўлароқ, хитой тилида феълнинг ўтган замон шакллари феълларнинг одатда, темпоралликни билдирувчи 以前(йǐқиáн), 那时候(нà шíҳòу),上个月(шàнг гè юè) , 昨天(зуóтиāн) каби лексик воситалар,  ҳамда турғун ...的时候(...де шíҳòу) иштирокидаги конструксиялар орқали юзага чиқиши далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.  Ўзбек ва хитой тилларида ўтган замон феъл шаклларининг чоғиштирма тадқиқи юзаѕидан ериѕҳилган илмий натијалари аѕоѕида:
Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020-йил 26-декабрдаги 676-сонли буйруғига асосан 5А120202 – Синхрон таржима ёʻналишининг талабалари учун тавсия этилган “Синхрон ва кетма-кет таржима амалиёти” номли ўқув дарслигида (С.Ҳашимова, З.Шамсиддинова ҳаммуаллифлигида) тадқиқот натижаларидан фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан лицензия берилган нашриётларда нашр қилишга рухсат берилган (рўйхатга олиш рақами 676-283). Тадқиқот ишининг натижалари ҳозирги ўзбек ва хитой тилларидаги ўтган замон феъл шаклларининг бир-бирига мувофиқ ва мувофиқ келмаслик ҳолатларини ёритишга, феълларда ўтган замон маъносини ифодалашда ўзбек тилидаги -ди, -иб аффикслари хитой тилидаги 了 (ле) морфемасининг, ўзбек тилидаги -ган аффиксининг хитой тилидаги 过 (гуò)  морфемасига эквивалентлари сифатида мувофиқ келишини ёритишга хизмат қилган. 
ўзбек тилида -ар эди ва -(а)ётган эди воситалари билан ясалган феъл шакллари ифодалаган ўтган замон маъноси хитой тилида ...时(шí) иштирокидаги конструксиялар ёрдамида ҳосил қилинган ўтган замон маъносига, -ган экан, -ган эмиш воситалари билан ясалган аналитик шакллар англатган ўтган замон маъноси эса хитой тилида вақтни билдирувчи темпорал сўзлар, 听说 (тīнг шуō – “айтишларича”), ...说 (...шуō – “(кимнингдир) айтишича” каби субектив маънони англатувчи сўзлар орқали юзага чиқувчи маънога муқобил (алтернатив) вариантлари бўйича олинган назарий хулосалар ТДШУ ҳузуридаги Конфуций номидаги ўзбек-хитой институтида ўқув фаолияти жараёнига кенг татбиқ қилинмоқда (Конфуций номидаги ўзбек-хитой институти 2025-йил 10-февралдаги 01/25-сонли маълумотнома). Хусусан, ўзбек ва  хитой тили ўтган замон феъл шаклларининг  ўзига хос хусусиятлари, замонавий ўзбек ва хитой тили ўтган замон феъл шаклларининг таржима хусусиятлари “Хитой тили” фанидан давом эттирувчи гуруҳларда дарслар жараёнида қўлланилиб келинмоқда. Жорий этилган материаллар Конфуций номидаги ўзбек-хитой институтида олиб борилаётган хитой тили дарсларида ўзбек тилидаги ўтган замон феъл шаклларининг хитой тилидаги муқобил (алтернатив) шаклини аниқ белгилашда, уларни тўғри қўллаш орқали ўқувчиларга тушунтиришда хизмат қилмоқда. 
ўзбек тилида ўтган замон феъл шакллари вариативлиги билан ажралиб туриши, хитой тилида эса ўтган замон феъл шаклларига вариативлик хос эмаслиги, бу тилда了(ле), 过 (гуò)  морфемалари ўтган замон шаклларини ясовчи маҳсулдор воситалари хусусидаги хулосалардан ўзбек ва хитой тили чоғиштирма грамматикасига оид қўлланмаларни яратишда, хитой тилидан ўзбек тилига, ўзбек тилидан хитой тилига таржима қилишда Эрасмус+ дастурининг “Прожеcт № 598340-ЭПП-1-2018-1-ЭС-ЭППКА2-CБҲЕ-ЖП Университй Cооператион Фрамеwорк фор Кноwледге Трансфер ин Cентрал Асиа анд Чина (УНИCАC)” грант лойиҳасида фойдаланилган, натижада магистратура талабалари учун ташкил этилган онлайн курслар ѕавийаѕи янада оѕҳиб, талабалар билимларининг ѕҳаклланиѕҳида алоҳида аҳамийат каѕб етди.