Алиқулов Элёр Ойдиновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Г. ҳирсутум Л. нинг юқори тола чиқимли нав ва тизмаларининг Ф1-Ф2 дурагайларида хўжалик белгиларининг ирсийланиши», 03.00.09 – Умумий генетика (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.1.PhD/В1411.
Илмий раҳбар: Эргашев Ориф Рахматуллаевич, биология фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти, DSc.02/30.12.2019.B.53.01.
Расмий оппонентлар: Убайдуллаева Хуршида Абдуллаевна, биология фанлари доктори, катта илмий ходим; Сҳошанбиев Нурали Эсонпўлатович, биология фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади: ғўзанинг Г. ҳирсутум Л. турининг айнан юқори тола чиқимли генотипларини дурагайлашга жалб этиш, уларни филогенетик жиҳатдан таҳлил қилиш ҳамда туричи чатиштиришлардан олинган Ф1-Ф2 авлодларида муҳим хўжалик белгиларининг ирсийланиши, ўзгарувчанлиги ва корреляциясини аниқлаш асосида қимматли селексион ашёларни ажратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор ўрта толали ғўзанинг юқори тола чиқимига эга андоза Наманган-77, Юлдуз, Нисо, Гулистон, ССБ-Кластер-1 навлари ҳамда Т-1336 ва Т-1391 тизмаларининг ўзаро филогенетик муносабатлари аниқланган;
бошланғич шакллар сифатида олинган ғўза генотипларининг ўзаро филогенетик муносабатларини ўрганиш асосида улар орасида генетик хилма-хилликнинг мавжудлиги аниқланган;
дурагайлашга жалб этилган юқори тола чиқимли нав ва тизмаларнинг биринчи авлод дурагайларида бош поя баландлиги, ҳосил шохлари сони, ўсимликнинг умумий ва очилган кўсаклари сони, бир дона кўсакдаги пахта вазни, тола чиқими ва узунлиги каби хўжалик учун муҳим аҳамиятли белгиларнинг ирсийланиши айрим комбинацияларда ижобий, ба'зиларида эса салбий устунлик ҳолатида кечиши мумкинлиги исботланган;
бошланғич шаклларга нисбатан ижобий фарқланган ҳолда, умумий ва очилган кўсаклар сони, бир дона кўсакдаги пахта вазни, тола чиқими ва узунлиги каби хўжалик учун муҳим белгиларнинг юқори кўрсаткичли Ф1 комбинациялари аниқланган;
ғўза генотипларида умумий ва очилган кўсаклар сони, бир дона кўсакдаги пахта вазни, тола чиқими ва узунлиги белгилари бўйича Ф1 авлод ўсимликларида комбинацион қобилияти аниқланган;
Ф2 авлод ўсимликларида морфо-хўжалик белгиларининг ота-она шаклларига нисбатан ўнг ва чап томонга турли даражадаги оғишларнинг пайдо бўлганлиги тасдиқланиб, умумий ҳамда очилган кўсаклар сони, бир дона кўсакдаги пахта вазни, тола чиқими ва узунлиги сингари хўжалик учун муҳим белгиларнинг юқори кўрсаткичларига эга бўлган Ф2 авлод ўсимликлари ажратиб олинган;
дурагайлашга жалб қилинган ота-она шакллари ва улар асосида пайдо бўлган Ф1 авлод ўсимликларида морфо-хўжалик белгиларини ўзаро боғлиқлик даражаси таҳлил қилиниб, комбинацияларда бошланғич нусхаларда кузатилмаган турли даражадаги корреляциянинг юзага келганлиги исботланган;
дастлабки ашёлардан бири ҳисобланган юқори тола чиқимли Т-1391 тизмаси морфо-хўжалик белгилари бўйича барқарор ҳолатга келтирилганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Г. ҳирсутум Л. нинг юқори тола чиқимли нав ва тизмаларининг Ф1-Ф2 дурагай авлод ўсимликларида хўжалик учун муҳим бўлган кўрсаткичларнинг ирсийланиши, ўзгарувчанлиги ҳамда боғлиқлиги бўйича олинган натижалар асосида:
Интеллектуал мулк агентлигидан селекция ютуғи сифатида “Барқарор” навига патент олинган (26.04.2024 йил, № НАП 460). Натижада, ушбу навдан юқори ва сифатли пахта ҳосили олиш имконини берган;
Ғўзанинг “Барқарор” (Т-1391) навининг уруғликлари Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институтининг ғўза коллекцияси фондига топширилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2024 йил 13 декабрдаги   4/1255-2770-сон ма'лумотномаси). Натижада, юқори тола чиқимига эга бўлган генотип ғўза коллекцияси фондини янада бойитиш ҳамда электрон база ахборот-таҳлил тизимини шакллантириш имконини берган;
“Барқарор” нави Қашқадарё вилояти, Қарши туманидаги “Жаҳонгир-Элдор-Файз” фермер хўжалигида 2023 йилда 1 ва 2024-йилда 5 гектар майдонга янги нав сифатида жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 21 декабрдаги  05/04-04-689-сон ма'лумотномаси). Натижада, ушбу навдан андоза Бухоро-102 навига нисбатан 3,6 с/га юқори ҳосил олиш имконини берган.