Абидова Муқаддас Атхамовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «COVID-19 касаллигида неврологик асоратларнинг ривожланишида D3 витаминнинг аҳамияти», 14.00.13 – Неврология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4 PhD/Tib1537.
Илмий раҳбар: Маджидова Ёқутхон Набиевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.30.04.
Расмий оппонентлар: Аликулова Нигора Абдукадировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Джурабекова Азиза Тахировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор. 
Етакчи ташкилот номи: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: COVID-19 билан касалланган беморларда неврологик бузилишларнинг олдини олишда Д₃ витаминининг таъсирини баҳолаш, диагностика ва даво усулларини оптималлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
постковид синдроми билан оғриган беморларда D3 витамини даражасининг пасайиши хавотир-депрессия ҳолатлари, когнитив бузилишлар ва неврологик етишмовчиликнинг оғирлик даражаси билан нейроиммун дисбаланс юзага келиши сабабли узвий боғлиқ экани аниқланган;
COVID-19 ассоциацияланган неврологик асоратлар патогенезида D3 витаминининг гуморал иммун жавоб (IgM ва IgG) фаоллигига нисбатан иммуномодулятор таъсири ҳамда унинг етишмовчилиги фонида юзага келувчи гомеостаз бузилиши ва цитокин дисбаланси билан кечувчи иммун тизим дисрегуляцияси илмий жиҳатдан исботланган;
D3 витамини нейроиммун тизимдаги цитокинлар экспрессиясини чекловчи иккиламчи таъсири ва яллиғланиш медиаторлари фаоллигини пасайтириши сабабли постковид нейроиммун гомеостазнинг бузилишини олдини олиши аниқланган;
постковид неврологик асоратларни эрта аниқлаш учун лаборатор ва инструментал маълумотларга асосланган комплекс диагностик мезон ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
COVID-19 оқибатида ривожланадиган неврологик асоратларнинг юзага чиқишида D3 витаминининг ўрни буйича олинган натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: постковид синдроми билан оғриган беморларда D3 витамини даражасининг пасайиши хавотир-депрессия ҳолатлари, когнитив бузилишлар ва неврологик етишмовчиликнинг оғирлик даражаси билан узвий боғлиқлигини кўрсатувчи таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти қошидаги Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 2024 йил 25 декабрдаги №03/325-сонли қарори билан тасдиқланган «Защитная роль витамина Д при неврологических растройств у пациентов с короновирусной инфекцией» мавзусидаги услубий тавсияномасига киритилган. Мазкур тадқиқот усули Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази (2025 йил 4 февралдаги №5/1-сонли буйруқ), шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Администрацияси ҳузуридаги «Қибрай» клиник санаторияси (2025 йил 12 февралдаги №14/2А-сонли буйруқ) амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлик: таклиф этилган диагностик ёндашув орқали постковид неврологик асоратларни эрта аниқлаш, депрессия ва когнитив бузилишлар хавфини камайтириш, ҳамда витамин D3 камайиши фонидаги иммун ва нейропсихологик ўзгаришларни назорат қилиш имкони яратилган. Иқтисодий самарадорлик: таклиф этилган диагностик ва терапевтик ёндашув постковид синдроми бўлган беморларда D3 витамини етишмовчилиги оқибатида юзага келадиган неврологик асоратларни камайтириш, уларни эрта аниқлаш ва даволаш жараёнида бир нафар бемор ҳисобида 440000 сўмлик бюджет маблағларини иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: Постковид синдромли беморларда D3 витамини етишмовчилиги депрессия ҳолатлари ва когнитив бузилишлар билан боғлиқ эканлиги аниқланди. Бу эса ушбу беморларда нейропсихологик асоратларни эрта аниқлаш ва мақсадли витамин D3 терапиясини жорий этиш зарурлигини кўрсатади.
иккинчи илмий янгилик: COVID-19  ассоцирланган неврологик асоратлар патогенезида D3 витаминининг гуморал иммун жавоб (IgM ва IgG) фаоллигига бўлган иммуномодулятор таъсири, шунингдек унинг етишмовчилиги иммун тизимидаги бузилишлар билан боғлиқ экани тўғрисидаги таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти қошидаги Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 2024 йил 25 декабрдаги №03/325-сонли қарори билан тасдиқланган «Защитная роль витамина D3 при неврологических растройств у пациентов с короновирусной инфекцией» мавзусидаги услубий тавсияномасига киритилган. Мазкур тадқиқот усули Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази (2025 йил 4 февралдаги №5/1-сонли буйруқ), шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Администрацияси ҳузуридаги «Қибрай» клиник санаторияси (2025 йил 12 февралдаги №14/2А-сонли буйруқ) амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлик: Таклиф этилган диагностик ёндашув орқали постковид неврологик асоратларни эрта аниқлаш, депрессия ва когнитив бузилишлар хавфини камайтириш, ҳамда витамин D3 камайиши фонидаги иммун ва нейропсихологик ўзгаришларни назорат қилиш имкони яратилган. Ижтимоий самарадорлик:Таклиф этилган ёндашув иммун тизим фаолиятига таъсир этувчи омилларни эрта аниқлашга хизмат қилиб, постковид даврида кечаётган иммун дисфунктсияларнинг олдини олиш имконини берди. Бу эса аҳоли ўртасида иммун тизим билан боғлиқ асоратларни камайтириш, хусусан, қайта инфектсия хавфини пасайтириш ва ремиссия даврини узайтиришга олиб келади. Шу билан бирга, терапевтик стратегияларни индивидуаллаштириш имконини берган. Иқтисодий самарадорлик: Таклиф этилган диагностик ва терапевтик ёндашув постковид синдроми бўлган беморларда D3 витамини етишмовчилиги оқибатида юзага келадиган неврологик асоратларни камайтириш, уларни эрта аниқлаш ва даволаш жараёнида бир нафар бемор ҳисобида 440000 сўмлик бюджет маблағларини иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: Постковид синдром кузатилган беморларда D3 витамини етишмовчилиги когнитив бузилишлар ва депрессия ҳолатлари билан боғлиқ экани аниқланди. Бу натижа D3 витамини даражасини баҳолаш орқали постковид неврологик асоратларни эрта аниқлаш ва уларни олдини олишда муҳим аҳамиятга эга эканлигини кўрсатади.
учинчи илмий янгилик: D3 витаминининг нейроиммун тизимга иккиламчи таъсири орқали яллиғланиш медиаторлари фаоллигини пасайтириб, постковид нейроиммун дисрегуляциянинг олдини олиши бўйича таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти қошидаги Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 2024 йил 25 декабрдаги №03/325-сонли қарори билан тасдиқланган «Защитная роль витамина D3 при неврологических растройств у пациентов с короновирусной инфекцией» мавзусидаги услубий тавсияномасига киритилган. Мазкур тадқиқот усули Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази (2025 йил 4 февралдаги №5/1-сонли буйруқ), шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Администрацияси ҳузуридаги «Қибрай» клиник санаторияси (2025 йил 12 февралдаги №14/2А-сонли буйруқ) амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлик: D3 витаминининг постковид неврологик асоратлардаги ролини тўлиқ тушуниш унинг клиник амалиётда қўлланишини кенгайтиришга хизмат қилган. Бу эса аҳоли орасида депрессия, когнитив пасайиш ва бошқа неврологик бузилишларнинг олдини олиш, уларни эрта аниқлаш ва самарали даволаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлик: Таклиф этилган диагностик ва терапевтик ёндашув постковид синдроми бўлган беморларда D3 витамини етишмовчилиги оқибатида юзага келадиган неврологик асоратларни камайтириш, уларни эрта аниқлаш ва даволаш жараёнида бир нафар бемор ҳисобида 440000 сўмлик бюджет маблағларини иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: Тадқиқот доирасида D3 витаминининг коронавирус инфекциясидан кейинги неврологик асоратлар шаклланишидаги патогенетик ролини илмий асосда кўрсатиш орқали ушбу моддани клиник амалиётга жорий этиш имкони яратилди. Бу нафақат терапевтик самарадорликни оширди, балки соғлиқни сақлаш тизими учун маблағ тежашда ҳам муҳим омил бўлди.
тўртинчи илмий янгилик: Постковид неврологик асоратларни эрта аниқлаш учун лаборатор ва инструментал маълумотларга асосланган комплекс диагностик мезон бўйича таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти қошидаги Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 2024 йил 25 декабрдаги №03/325-сонли қарори билан тасдиқланган «Защитная роль витамина D3 при неврологических растройств у пациентов с короновирусной инфекцией» мавзусидаги услубий тавсияномасига киритилган. Мазкур тадқиқот усули Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази (2025 йил 4 февралдаги №5/1-сонли буйруқ), шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Администрацияси ҳузуридаги «Қибрай» клиник санаторияси (2025 йил 12 февралдаги №14/2А-сонли буйруқ) амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлик: Янги комплекс диагностик алгоритм ёрдамида постковид неврологик асоратлар, хусусан, когнитив пасайиш, депрессия ва марказий асаб тизимига доир функционал ўзгаришлар эрта босқичда аниқланишига эришилди. Бу беморларнинг тўғри ва ўз вақтида даволанишини таъминлаб, уларнинг руҳий ва жисмоний ҳолатини яхшилаш, меҳнат қобилиятини тиклаш ва ижтимоий фаоллигини оширишга хизмат қилди. Иқтисодий самарадорлик: Таклиф этилган диагностик ва терапевтик ёндашув постковид синдроми бўлган беморларда D3 витамини етишмовчилиги оқибатида юзага келадиган неврологик асоратларни камайтириш, уларни эрта аниқлаш ва даволаш жараёнида бир нафар бемор ҳисобида 440000 сўмлик бюджет маблағларини иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: Ишлаб чиқилган янги комплекс диагностик алгоритм постковид неврологик асоратларни эрта аниқлашда юқори самара берди. Мезонни амалиётга жорий этиш, беморларнинг ҳолатини тез ва холис баҳолаш, шунингдек, соғлиқни сақлаш тизимида ортиқча харажатларни қисқартириш имконини берди.

Yangiliklarga obuna bo‘lish