Mamanazarov Uchqun Burxon o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiya himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «O‘smirlik davrida axloqiy o‘zini-o‘zi anglashni rivojlanishining psixologik xususiyatlari», 19.00.06-Yosh va pedagogik psixologiya. Rivojlanish psixologiyasi (psixologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2025.2.PhD/P130.
Ilmiy rahbar: Karshieva Dilafruz Suyunovna, psixologiya fanlari doktori (DSc), professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti, PhD.03/30.12.2021.P.26.02.
Rasmiy opponentlar: Begmatov Abdullajon Sirojiddinovich, falsafa fanlari doktori, professor; Isakov Muazzam Tulkinovna, psixologiya fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Buxoro xalqaro universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: o‘smirlik davrida axloqiy o‘zini anglashning psixologik xususiyatlarini rivojlantiruvchi mexanizmlarni takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
o‘smirlik davrida axloqiy o‘zini o‘zi anglashning psixologik xususiyatlariga ko‘ra emotsional qadriyatlarning irodaviy sifatlar, xulq-atvorga vektorli ta’siri axloqiy xatti-harakatlarni amalga oshirishga tayyorlikni ta’minlab berishiga asoslanib yaxshilik va yomonlik haqidagi tushunchalar ijtimoiy faollikka intilish hissi orqali shaxsning o‘ziga munosabatini shakllanishiga olib kelishi dalillangan;
o‘smirlik davridagi yoshga oid xususiyatlarga ko‘ra shaxsning o‘z majburiyatlariga nisbatan emotsional munosabat ekzistensial mas’uliyatni psixologik emansipatsiya ta’sirida pasayishiga olib kelganligi tufayli bolaning o‘z “Men”ini ijtimoiy tasdiqlash istagi bilan bog‘liq altruistik kechinmalarni “alter Ego”ga singdirgan holda axloqiy yo‘nalganlikda namoyon qilishi aniqlangan;
o‘smirlarning axloq haqidagi tasavvurlari ta’limga nisbatan mas’uliyat hissi, emotsional qadriyatlar negizida rivojlanadigan do‘stlik, sevgi-muhabbat hislari egotsentrik yo‘nalganlikni pasayishiga olib kelganligi tufayli shaxs axloqiy yo‘nalganligining integral xususiyatlarini ijtimoiy ustanovkalar ta’sirida namoyon bo‘lishiga bog‘liq ekanligi dalillangan;
o‘smirlarda axloqiy o‘zini o‘zi anglashning rivojlanishida ijtimoiy meyorlarni anglash va tushunishning faol axloqiy ustanovkalar rakursida individuallashuvi bolaning o‘z “Meni” haqida pozitiv tasavvurlarni shakllanishiga olib kelganligi tufayli shaxsning o‘zi haqidagi tasavvurlarini guruhiy munosabatlar ta’sirida iroda kuchi lokolizatsiyasiga bog‘liq o‘zgarishiga erishish muhimligi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: O‘smirlik davrida axloqiy o‘zini anglash rivojlanishining psixologik xususiyatlariga oid muammoni tadqiq etish natijasida:
o‘smirlik davrida axloqiy o‘zini o‘zi anglashning psixologik xususiyatlariga ko‘ra emotsional qadriyatlarning irodaviy sifatlar, xulq-atvorga vektorli ta’siri axloqiy xatti-harakatlarni amalga oshirishga tayyorlikni ta’minlab berishiga asoslanib yaxshilik va yomonlik haqidagi tushunchalar ijtimoiy faollikka intilish hissi orqali shaxsning o‘ziga munosabatini shakllanishiga olib kelishi dalillangan xulosalar Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2025 – yil 23-avgustdagi PM 426-buyrug‘iga ko‘ra “Ontogenez psixologiyasi va differensial psixologiya” moduliga kiritilgan (O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2025 – yil 20-avgustdagi PM 426 a– son ma’lumotnomasi). Natijada, shaxsning emotsional qadriyatlarning irodaviy sifatlar, xulq-atvorga vektorli ta’siri axloqiy xatti-harakatlarni amalga oshirishga tayyorlikni ta’minlab berishiga asoslanib yaxshilik va yomonlik haqidagi tushunchalar ijtimoiy faollikka intilish hissi orqali shaxsning o‘ziga munosabatini shakllanishiga olib kelishi tadqiq qilingan;
o‘smirlik davridagi yoshga oid xususiyatlarga ko‘ra shaxsning o‘z majburiyatlariga nisbatan emotsional munosabat ekzistensial mas’uliyatni psixologik emansipatsiya ta’sirida pasayishiga olib kelganligi tufayli bolaning o‘z “Men”ini ijtimoiy tasdiqlash istagi bilan bog‘liq altruistik kechinmalarni “alter Ego”ga singdirgan holda axloqiy yo‘nalganlikda namoyon qilishi aniqlangan xulosalar Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2025 – yil 23-avgustdagi PM 426-buyrug‘iga ko‘ra “Ontogenez psixologiyasi va differensial psixologiya” moduliga kiritilgan (O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2025 – yil 20-avgustdagi PM 426 a– son ma’lumotnomasi). Natijada, o‘smirlik davridagi yoshga oid xususiyatlarga ko‘ra shaxsning o‘z majburiyatlariga nisbatan emotsional munosabat ekzistensial mas’uliyatni psixologik emansipatsiya ta’sirida pasayishiga olib kelganligi tufayli bolaning o‘z “Men”ini ijtimoiy tasdiqlash istagi bilan bog‘liq altruistik kechinmalarni “alter Ego”ga singdirgan holda axloqiy yo‘nalganlikda namoyon qilishini tadqiq qilish chiqilgan.
o‘smirlarning axloq haqidagi tasavvurlari ta’limga nisbatan mas’uliyat hissi, emotsional qadriyatlar negizida rivojlanadigan do‘stlik, sevgi-muhabbat hislari egotsentrik yo‘nalganlikni pasayishiga olib kelganligi tufayli shaxs axloqiy yo‘nalganligining integral xususiyatlarini ijtimoiy ustanovkalar ta’sirida namoyon bo‘lishiga bog‘liq ekanligi dalillangan xulosalar Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2025 – yil 23-avgustdagi PM 426-buyrug‘iga ko‘ra “Oila psixologiyasi” moduliga kiritilgan (O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2025 – yil 20-avgustdagi PM 426 a– son ma’lumotnomasi). Natijada, o‘smirlarning axloq haqidagi tasavvurlari ta’limga nisbatan mas’uliyat hissi, emotsional qadriyatlar negizida rivojlanadigan do‘stlik, sevgi-muhabbat hislari egotsentrik yo‘nalganlikni pasayishiga olib kelganligi tufayli shaxs axloqiy yo‘nalganligining integral xususiyatlarini ijtimoiy ustanovkalar ta’sirida namoyon bo‘lishiga bog‘liq ekanligi bilan bog‘liq psixologik xususiyatlarni aniqlashga erishilgan;
o‘smirlarda axloqiy o‘zini o‘zi anglashning rivojlanishida ijtimoiy meyorlarni anglash va tushunishning faol axloqiy ustanovkalar rakursida individuallashuvi bolaning o‘z “Meni” haqida pozitiv tasavvurlarni shakllanishiga olib kelganligi tufayli shaxsning o‘zi haqidagi tasavvurlarini guruhiy munosabatlar ta’sirida iroda kuchi lokolizatsiyasiga bog‘liq o‘zgarishiga erishish muhimligi aniqlangan oid ilmiy xulosalar xulosalar Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2025 – yil 23-avgustdagi PM 426-buyrug‘iga ko‘ra “Ontogenez psixologiyasi va differensial psixologiya” moduliga kiritilgan (O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2025 – yil 20-avgustdagi PM 426 a– son ma’lumotnomasi). Natijada, o‘smirlarda axloqiy o‘zini o‘zi anglashning rivojlanishida ijtimoiy meyorlarni anglash va tushunishning faol axloqiy ustanovkalar bilan aloqador tasavvurlarini guruhiy munosabatlar ta’sirida iroda kuchi lokolizatsiyasiga bog‘liq o‘zgarishiga erishish ko‘nikmalarini shakllantirish maqsadida «Konsultativ psixologiya va psixokorreksiya» o‘quv fani doirasidagi mavzular mazmuni va o‘quv-uslubiy majmua takomillashtirilgan.